Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг

қарори

Ота-онасининг қаровисиз қолган болаларнинг манфаатларини ҳар томонлама таъминлаш, вояга етмаган болаларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилишга доир қонун ҳужжатларини такомиллаштириш мақсадида, шунингдек Ўзбекистон Республикасининг 2008 йил 16 апрелдаги «Вояга етмаган шахсларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тўғрисидаги қонун ҳужжатлари такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонунларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш ҳақида»ги ЎРҚ-153-сонли Қонунининг 5-моддасини бажариш юзасидан Вазирлар Маҳкамаси қарор қилади:

1. Васийлик ва ҳомийлик органига ота-онасининг қаровисиз қолган болалар тўғрисидаги маълумотларни тақдим этиш тартиби ҳақидаги низом иловага мувофиқ тасдиқлансин.

2. Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлиги Соғлиқни сақлаш вазирлиги, Меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш вазирлиги, Ички ишлар вазирлиги, Адлия вазирлиги, Республика «Маҳалла» хайрия жамғармаси, Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси ҳамда Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги билан биргаликда бир ой муддатда аҳоли ўртасида васийлик ва ҳомийлик органига ота-онасининг қаровисиз қолган болалар тўғрисидаги маълумотларни тақдим этиш тартибининг ушбу қарор билан тасдиқланган талаблари ҳақида тушунтириш ишлари ўтказилишини ташкил этсинлар.

3. Мазкур қарорнинг бажарилишини назорат қилиш Ўзбекистон Республикаси Бош вазирининг ўринбосари Р.С. Қосимов зиммасига юклансин.

НИЗОМ

1. Ушбу Низом васийлик ва ҳомийлик органига ота-онасининг қаровисиз қолган болалар тўғрисидаги маълумотларни болалар амалда яшаётган жойдаги Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлиги ҳудудий бўлимлари ҳузуридаги васийлик ва ҳомийлик органига (кейинги ўринларда васийлик ва ҳомийлик органи деб аталади) тақдим этиш тартибини белгилайди.

2. Ушбу Низомга мувофиқ ота-онасининг қаровисиз қолган болалар тўғрисидаги маълумотлар васийлик ва ҳомийлик органларига:

ота-онаси вафот этганда ёки суд томонидан вафот этган деб эълон қилинганда;

ота-онаси ота-оналик ҳуқуқларидан маҳрум бўлганда ёки уларнинг ота-оналик ҳуқуқлари чекланганда;

ота-онаси суд томонидан муомалага лаёқатсиз деб эътироф этилганда;

ота-онаси икки ойдан ортиқ касал бўлиб, оқибатда ота-оналик ҳуқуқини бажара олмаганда;

ота-онаси олти ойдан ортиқ бўлмаганда, бола улар томонидан олти ойдан ортиқ муддатга қариндошларининг ёки бошқа яқин кишиларининг васийлигида ёки ҳомийлигида ва назоратида қолдирилганда;

ота-она яшаш жойида олти ойдан кам муддатга вақтинча бўлмаганда, башарти бола улар томонидан қариндошларининг ёки бошқа яқин кишиларининг васийлигида ёки ҳомийлигида ва назоратида қолдирилган бўлиб, агар бу боланинг манфаатлари учун зарур бўлса;

ота-онаси болаларни тарбиялашдан ёки уларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилишдан бош тортганда;

ота-онаси болаларини тарбия муассасаларидан, даволаш муассасаларидан, аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш муассасаларидан ва шунга ўхшаш муассасалардан олишни рад этганда тақдим этилади.

Маълумотлар, шунингдек ота-онаси номаълум бўлган ёхуд улар суд томонидан бедарак йўқолган деб эътироф этилган, ота-она тарбиясида бўлиши боланинг манфаатларига зид бўлган, уларнинг ҳаёти ва соғлиғига хавф туғдирилган, болалар одам савдоси қурбони бўлган ҳолларда, шунингдек ота-она қарамоғидан маҳрум бўлган бошқа ҳолларда ҳам тақдим этилади.

(2-банд Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2014 йил 22 сентябрдаги 269-сонли қарори таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2014 й., 39-сон, 490-модда)

3. Васийлик ва ҳомийлик органи ота-онасининг қаровисиз қолган болаларни аниқлайди ва уларнинг ҳисобини юритади.

4. Ота-онасининг қаровисиз қолган болалар тўғрисидаги маълумотлар васийлик ва ҳомийлик органига:

боланинг қариндошлари;

фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари раислари (оқсоқоллари);

фуқаролик ҳолати далолатномаларини ёзиш (ФҲДЁ) органларининг мансабдор шахслари (фуқароларнинг ўлимини рўйхатдан ўтказишда ота-онасининг қаровисиз қолган болалар мавжудлиги маълум бўлганда, шунингдек бошқа ҳолларда);

судлар (фуқарони муомалага лаёқатсиз деб эътироф этиш тўғрисида, уни вафот этган деб эълон қилиш тўғрисида қарорлар чиқарилганда, қарамоғида вояга етмаган болалар мавжуд бўлган шахсларни қамоққа олишда ёки озодликдан маҳрум этишда, шунингдек болалар ота-онасининг қаровисиз қолган бошқа ҳолларда);

муассасалар (мактабгача таълим муассасалари, умумтаълим муассасалари, даволаш муассасалари, аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш муассасалари ва бошқа муассасалар), жамоат бирлашмаларининг мансабдор шахслари;

болаларнинг ота-онасининг қаровисиз қолганлиги тўғрисида уларга маълум бўлган фуқаролар томонидан тақдим этилади.

5. Болалар ота-онасининг қаровисиз қолганлигининг сабаблари ҳар бир ота-онага нисбатан якка тартибда аниқланади.

6. Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари васийлик ва ҳомийлик органига ота-онасининг қаровисиз қолган болалар, шунингдек ота-онаси олти ойдан ортиқ бўлмаган ҳамда уларнинг тарбияси ва таъминотида қатнашмаётган, ота-онанинг эътибори ва ғамхўрлиги намоён бўлмаётган болалар тўғрисидаги маълумотларни беради.

7. Болаларнинг ота-онасининг қаровисиз қолиши ҳолати фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари томонидан «Маҳалла посбони» жамоат тузилмаси аъзоларининг, шунингдек яқин атрофдаги уйларда яшайдиган фуқароларнинг хабарига кўра аниқланади.

8. Ота-онасининг қаровисиз қолган болалар аниқланган тақдирда ҳар бир болага нисбатан алоҳида далолатнома тузилади.

Далолатнома икки қўшни иштирокида фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органи вакили томонидан тузилади. Далолатнома фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органи раиси (оқсоқоли) томонидан имзоланади.

Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларида тузиладиган далолатнома намунаси белгиланган тартибда Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги томонидан ишлаб чиқилади ва тасдиқланади.

9. Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органи раиси (оқсоқоли) ота-онасининг қаровисиз қолган болалар аниқланган кундан бошлаб етти кун мобайнида васийлик ва ҳомийлик органига ота-онасининг қаровисиз қолган болалар аниқланганлиги тўғрисидаги маълумотларни далолатномани илова қилган ҳолда маълум қилади.

Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органи раиси (оқсоқоли) ота-онасининг қаровисиз қолган болалар аниқлангандан кейин тегишли қарор қабул қилингунга қадар, болаларнинг ота-оналарини ёки боланинг оиласи билан дўстона алоқаларда бўлган шахсларни, болаларни ушбу оилаларга вақтинча жойлаштириш учун болаларни зарур тарзда парвариш қилиш тўғрисида улардан тилхат олган ҳолда, аниқлаш чора-тадбирларини кўради.

10. Ички ишлар органларининг мансабдор шахслари (Қорақалпоғистон Республикаси ва вилоятларда — профилактика инспекторлари, Тошкент шаҳрида эса — вояга етмаганлар ва ёшлар ўртасида ҳуқуқбузарликнинг профилактикаси инспекторлари) ота-онасининг қаровисиз қолган болаларни аниқлашда ва уларни вояга етмаганларга ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам бериш марказларига вақтинча жойлаштиришда, жойлаштириш шакли аниқланганда эса — болаларга улар борадиган пунктгача ҳамроҳлик қилишда васийлик ва ҳомийлик органларига ёрдам берадилар.

(10-банд Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2017 йил 21 декабрдаги 1008-сонли қарори таҳририда — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 23.12.2017 й., 10/17/1008/0454-сон)

11. Ота-онасининг қаровисиз қолган болалар аниқланганлиги тўғрисидаги далолатнома туман (ҳудудида ота-онасининг қаровисиз қолган болалар аниқланган шаҳар) ички ишлар органининг мансабдор шахси томонидан тузилади ва унинг бошлиғи томонидан тасдиқланади.

Ички ишлар органлари томонидан тузиладиган далолатнома намунаси Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги томонидан белгиланган тартибда ишлаб чиқилади ва тасдиқланади.

12. Ота-онасининг қаровисиз қолган болалар уларнинг шахси аниқлангунгача ва зарур ҳужжатлар расмийлаштирилгунгача қонунда белгиланган тартибда вақтинча вояга етмаганларга ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказига жойлаштирилади ҳамда ота-онасининг қаровисиз қолган болалар аниқланган кундан бошлаб етти кун мобайнида ички ишлар органлари томонидан тегишли маълумотлар болалар яшайдиган жойдаги туман (шаҳар) васийлик ва ҳомийлик органига тақдим этилади.

(12-банд Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2010 йил 26 ноябрдаги 269-сонли қарори таҳририда— ЎР ҚҲТ, 2010 й., 48-сон, 446-модда)

13. Қарамоғида вояга етмаган болалар бўлган шахсларга нисбатан судлар томонидан ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум қилиш тўғрисида, фуқарони ҳуқуқий муомалага лаёқатсиз деб эътироф этиш, қамоққа олиш шаклида олдини олиш чорасини қўллаш, озодликдан маҳрум этишга ҳукм қилиш тўғрисида қарор қабул қилинганда ҳамда кўриб чиқиладиган бошқа ҳолатларда ота-онасининг қаровисиз қолган болалар тўғрисидаги маълумотлар етти кун мобайнида суднинг қарори юборилган ҳолда васийлик ва ҳомийлик органларига маълум қилинади. Суднинг қарорига суднинг қарори қонуний кучга кирганлиги тўғрисидаги имзо ва суднинг муҳри билан тасдиқланган маълумотнома илова қилинади.

14. Мактабгача таълим муассасаларида, умумтаълим муассасаларида ота-онасининг қаровисиз қолган болалар аниқланган тақдирда ушбу муассасалар раҳбарлари далолатнома тузишлари шарт. Далолатномага болага тегишли ушбу муассасадаги мавжуд ҳужжатлар илова қилинади ва етти кун мобайнида боланинг яшаш жойидаги туман (шаҳар) васийлик ва ҳомийлик органига тақдим этилади.

15. Боланинг соғлиқни сақлаш муассасаларида (касалхоналар ва туғруқхоналарда) қолдирилганлиги тўғрисидаги далолатнома, агар она болани қолдириб кетган ва она тўғрисида зарур маълумотлар мавжуд бўлмаган тақдирда (паспорт, туғилганлик ҳақидаги гувоҳнома ва ҳоказолар тақдим этилмаганда) тузилади. Далолатнома соғлиқни сақлаш муассасасининг мансабдор шахслари томонидан тузилади ва ушбу муассаса раҳбари томонидан тасдиқланади.

Соғлиқни сақлаш муассасаларида тузиладиган далолатнома намунаси Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан белгиланган тартибда ишлаб чиқилади ва тасдиқланади.

16. Соғлиқни сақлаш муассасаларида бола қолдириб кетилганлиги тўғрисида тузилган далолатнома етти кун мобайнида соғлиқни сақлаш муассасаси жойлашган жойдаги васийлик ва ҳомийлик органига берилади.

17. Агар ўлимни рўйхатдан ўтказишда ёки вафот этган деб эълон қилишда ота-онасининг қаровисиз қолган болалар мавжудлиги маълум бўлиб қолса, фуқаролик ҳолати далолатномаларини ёзиш (ФҲДЁ) органлари мудирлари етти кун мобайнида ушбу маълумотларни васийлик ва ҳомийлик ҳудудий органига тақдим этадилар.

18. Тегишли маълумотларни олгандан кейин васийлик ва ҳомийлик органлари Вазирлар Маҳкамаси томонидан тасдиқланадиган Ўзбекистон Республикасида васийлик ва ҳомийлик тўғрисидаги низом талабларига мувофиқ иш кўради.

(18-банд Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2014 йил 22 сентябрдаги 269-сонли қарори таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2014 й., 39-сон, 490-модда)

19. Ота-онасининг қаровисиз қолган болалар тўғрисидаги маълумотларни тақдим этмаганлик ёки қасддан ёлғон маълумотлар тақдим этганлик учун мансабдор шахслар қонунда белгиланган тартибда жавобгарликка тортиладилар.

 

Ўзбекистон Республикасининг Қонуни

Ушбу Қонуннинг мақсади вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикаси соҳасидаги муносабатларни тартибга солишдан иборат.

Вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикаси тўғрисидаги қонун ҳужжатлари ушбу Қонун ҳамда бошқа қонун ҳужжатларидан иборатдир.

Агар Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномасида Ўзбекистон Республикасининг вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикаси тўғрисидаги қонун ҳужжатларида назарда тутилганидан бошқача қоидалар белгиланган бўлса, халқаро шартнома қоидалари қўлланилади.

Ушбу Қонунда қуйидаги асосий тушунчалар қўлланилади:

вояга етмаган — ўн саккиз ёшга тўлмаган шахс;

вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикаси — вояга етмаганларнинг назоратсизлиги, қаровсизлигига, улар томонидан ҳуқуқбузарликлар ёки бошқа ғайриижтимоий хатти-ҳаракатлар содир этилишига имкон берадиган сабаблар ва шарт-шароитларни аниқлаш ҳамда бартараф этишга қаратилган, якка тартибдаги профилактика иши билан биргаликда амалга ошириладиган ижтимоий, ҳуқуқий, тиббий ва бошқа чора-тадбирлар тизими;

ижтимоий жиҳатдан хавфли аҳволда бўлган вояга етмаган — вояга етмаганнинг назоратсизлиги ёки қаровсизлиги оқибатида унинг ҳаёти ёки соғлиғи учун хавф туғдирадиган ёхуд уни таъминлаш, тарбиялаш ва унга таълим бериш талабларига жавоб бермайдиган шароитда бўлган ёхуд ҳуқуқбузарлик ёки бошқа ғайриижтимоий хатти-ҳаракатлар содир этаётган вояга етмаган;

ижтимоий жиҳатдан хавфли аҳволда бўлган оила — ота-она ёки ота-она ўрнини босувчи шахслар вояга етмаганларни таъминлаш, тарбиялаш ва уларга таълим бериш бўйича ўз мажбуриятларини бажаришдан бўйин товлаётган ёки лозим даражада бажармаётган ёхуд уларнинг хулқ-атворига салбий таъсир кўрсатаётган ёки улар билан шафқатсиз муомалада бўлаётган оила;

назоратсиз — ота-она ёки ота-она ўрнини босувчи шахслар томонидан вояга етмаганни таъминлаш, тарбиялаш ва унга таълим бериш бўйича ўз мажбуриятларини бажаришдан бўйин товлаганлик ёки лозим даражада бажармаганлик оқибатида хулқ-атвори назоратсиз қолган вояга етмаган;

якка тартибдаги профилактика иши — ижтимоий жиҳатдан хавфли аҳволда бўлган вояга етмаганлар ва оилаларни ўз вақтида аниқлаш, шунингдек уларни ижтимоий-педагогик реабилитация қилиш ҳамда вояга етмаганларнинг ҳуқуқбузарликлар ёки бошқа ғайриижтимоий хатти-ҳаракатлар содир этишининг олдини олишга доир фаолият;

қаровсиз — аниқ яшаш жойи бўлмаган назоратсиз қолган вояга етмаган;

ғайриижтимоий хатти-ҳаракатлар — вояга етмаганнинг мунтазам равишда спиртли ичимликлар, гиёҳвандлик воситалари, психотроп ёки ақл-ирода фаолиятига таъсир этувчи бошқа моддаларни истеъмол қилишида, фоҳишалик, тиланчилик билан шуғулланишида ифодаланадиган хатти-ҳаракатлари, шунингдек ўзга фуқароларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини бузадиган бошқа хатти-ҳаракатлари.

Вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикасига доир фаолиятнинг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат:

вояга етмаганлар назоратсизлиги, қаровсизлиги, улар томонидан ҳуқуқбузарликлар ёки бошқа ғайриижтимоий хатти-ҳаракатлар содир этилишининг олдини олиш, уларга имкон берадиган сабаблар ва шарт-шароитларни аниқлаш ҳамда бартараф этиш;

вояга етмаганларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатлари ҳимоя қилинишини таъминлаш;

вояга етмаганларда қонунга итоаткорлик хулқ-атворини шакллантириш;

ижтимоий жиҳатдан хавфли аҳволда бўлган вояга етмаганлар ва оилаларни ижтимоий-педагогик реабилитация қилиш;

вояга етмаганларни ҳуқуқбузарликлар ёки бошқа ғайриижтимоий хатти-ҳаракатларни содир қилишга жалб этиш ҳолларини аниқлаш ва уларга барҳам бериш.

Вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикасига доир фаолиятнинг асосий принциплари қуйидагилардан иборат:

қонунийлик;

инсонпарварлик;

тизимлилик;

оилани қўллаб-қувватлаш ва у билан ўзаро ҳамкорлик қилиш;

ижтимоий жиҳатдан хавфли аҳволда бўлган вояга етмаганларнинг тарбиясига якка тартибда ёндашиш.

Давлат органлари ва бошқа ташкилотлар, шунингдек фуқаролар:

прокуратура органларини — вояга етмаганларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатлари бузилганлиги тўғрисида;

вояга етмаганлар ишлари бўйича идоралараро комиссияларни — вояга етмаганларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатлари бузилганлиги тўғрисида, шунингдек вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикасини амалга оширувчи органлар ҳамда муассасалар фаолиятида йўл қўйилган камчиликлар тўғрисида;

(6-модданинг учинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 14 сентябрдаги ЎРҚ-446-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 37-сон, 978-модда)

васийлик ва ҳомийлик органларини — етим болалар, ота-она қарамоғидан маҳрум бўлган ёхуд ҳаёти ёки соғлиғига хавф туғдирадиган ёхуд таъминлаш, тарбиялаш ва таълим бериш талабларига жавоб бермайдиган шароитда бўлган болалар тўғрисида;

фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларини — ижтимоий жиҳатдан хавфли аҳволда бўлган ҳамда давлатнинг ижтимоий ёрдамига муҳтож бўлган вояга етмаганлар ва оилалар аниқланганлиги тўғрисида;

(6-модданинг бешинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикасининг 2016 йил 26 декабрдаги ЎРҚ-416-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2016 й., 52-сон, 597-модда)

ички ишлар органларини — ижтимоий жиҳатдан хавфли аҳволда бўлган вояга етмаганлар ва оилалар, ҳуқуқбузарликлар ёки бошқа ғайриижтимоий хатти-ҳаракатларни содир этган вояга етмаганлар тўғрисида, шунингдек вояга етмаганларни ҳуқуқбузарликлар ёки бошқа ғайриижтимоий хатти-ҳаракатларни содир этишга жалб қилаётган ёхуд уларга нисбатан бошқа ғайриҳуқуқий қилмишлар содир этаётган ота-оналар ва ўзга шахслар ҳақида;

соғлиқни сақлашни бошқариш органлари ва соғлиқни сақлаш муассасаларини — мунтазам равишда спиртли ичимликлар, гиёҳвандлик воситалари, психотроп ёки ақл-ирода фаолиятига таъсир этувчи бошқа моддаларни истеъмол қилиши оқибатида тиббий текширувга, кузатувга ёки даволанишга муҳтож бўлган вояга етмаганлар тўғрисида;

таълимни бошқариш органлари ва таълим муассасаларини — ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасаларини ёки бошқа болалар муассасаларини ўзбошимчалик билан тарк этган ёхуд таълим муассасаларидаги машғулотларга узрли сабабларсиз келмаётган ёки мунтазам равишда қатнашмаётган ҳамда давлатнинг ижтимоий ёрдамига муҳтож бўлган вояга етмаганлар тўғрисида зудлик билан хабардор қилади.

Ота-она ёки ота-она ўрнини босувчи шахслар болаларини таъминлаш, тарбиялаш ва уларга таълим бериш бўйича мажбуриятларини бажара бориб, уларнинг хавфсизлигини, ҳаёти ва соғлиғи муҳофаза қилинишини, назоратсизлиги ва ҳуқуқбузарликларининг профилактикасини таъминлаш мақсадида:

таълим муассасаларида ўқиётган вояга етмаганларнинг ўқиш вақтида ресторанлар, кафелар, барлар, клублар, дискотекалар, кинотеатрлар, компьютер заллари, Интернет тармоғидан фойдаланиш хизматларини кўрсатиш учун жиҳозланган хоналарда ёхуд бошқа кўнгилочар (дам олиш) жойларда бўлишига йўл қўймаслик, бундан мазкур муассасаларда таълим фаолияти ёки таълим муассасаси томонидан ўтказиладиган тадбир доирасида бўлиши мустасно;

вояга етмаганларнинг спиртли ичимликлар, гиёҳвандлик воситалари, психотроп ёки ақл-ирода фаолиятига таъсир этувчи бошқа моддаларни истеъмол қилишига, чекишига йўл қўймаслик;

вояга етмаганларнинг ҳуқуқбузарликлар ёки бошқа ғайриижтимоий хатти-ҳаракатлар содир этишига йўл қўймаслик чора-тадбирларини кўради.

Ота-она ёки ота-она ўрнини босувчи шахслар вояга етмаганларнинг ресторанлар, кафелар, барлар, клублар, дискотекалар, кинотеатрлар, компьютер заллари, Интернет тармоғидан фойдаланиш хизматларини кўрсатиш учун жиҳозланган хоналарда ёхуд бошқа кўнгилочар (дам олиш) жойларда тунги вақтда улардан бирининг кузатувисиз бўлишига йўл қўймаслик чора-тадбирларини кўради.

Вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикасини амалга оширувчи органлар ҳамда муассасалар тизимига қуйидагилар киради:

вояга етмаганлар ишлари бўйича идоралараро комиссиялар;

(8-модданинг биринчи қисми иккинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 14 сентябрдаги ЎРҚ-446-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 37-сон, 978-модда)

ички ишлар органлари;

таълимни бошқариш органлари ва таълим муассасалари;

васийлик ва ҳомийлик органлари;

соғлиқни сақлашни бошқариш органлари ва соғлиқни сақлаш муассасалари;

меҳнат органлари.

(8-модданинг биринчи қисми еттинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикасининг 2016 йил 26 декабрдаги ЎРҚ-416-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2016 й., 52-сон, 597-модда)

Ушбу модданинг биринчи қисмида кўрсатилмаган органлар ҳамда муассасалар вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикасида қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда иштирок этади.

Вояга етмаганлар ишлари бўйича идоралараро комиссиялар ўз ваколатлари доирасида:

вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикасига доир чора-тадбирларни амалга оширади, уларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ҳамда қонуний манфаатлари ҳимоя қилинишини таъминлайди;

ҳудудий комиссиялар ишини назорат қилади ва йўналтиради, уларнинг фаолияти таҳлилини амалга оширади, уларга ташкилий-услубий ёрдам кўрсатади;

вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикасини амалга оширувчи органлар ҳамда муассасаларнинг ижобий иш тажрибасини умумлаштиради ва тарқатади, уларга ташкилий-услубий ёрдам кўрсатади;

давлат органлари ва ташкилотларнинг вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ҳамда ҳуқуқбузарликларнинг профилактикаси, уларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш соҳасидаги фаолиятини мувофиқлаштириш бўйича чора-тадбирлар кўради;

вояга етмаганларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларига риоя этилиши, уларнинг назоратсизлиги ҳамда ҳуқуқбузарлиги, ота-она қарамоғидан маҳрум бўлган болаларни аниқлаш ҳамда жойлаштириш билан боғлиқ масалаларни ўрганади ва умумлаштиради;

манфаатдор вазирликлар ва идоралар билан биргаликда вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ҳамда ҳуқуқбузарликлар профилактикаси, вояга етмаганларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш соҳасидаги устувор йўналишлар бўйича келишилган ёндашувларни ишлаб чиқади;

вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикасига оид норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг амалга оширилишини таъминлайди;

вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик, ҳуқуқбузарликлар ва бошқа ғайриижтимоий хатти-ҳаракатларнинг профилактикаси бўйича комплекс тадбирларни ишлаб чиқади, вояга етмаганларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатлари ҳимоя қилинишини таъминлайди, шунингдек ушбу тадбирларнинг бажарилиши устидан назоратни амалга оширади;

ўз ваколатига киритилган муаммоларни ҳал этиш билан боғлиқ мақсадли дастурлар лойиҳаларини ўрганади;

вояга етмаганлар ўртасида назоратсизликка, қаровсизликка, улар томонидан ҳуқуқбузарликлар ёки бошқа ғайриижтимоий хатти-ҳаракатлар содир этилишига имкон бераётган сабаблар ва шарт-шароитлар таҳлилини ўтказади;

давлат органларининг фаолияти устидан жамоатчилик назоратини кучайтириш, ижтимоий шерикликни ва фуқаролик жамияти институтлари билан тўғридан-тўғри ҳамкорликни ривожлантириш чора-тадбирларини кўради;

вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикаси, вояга етмаганларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш масалалари бўйича таклифлар ишлаб чиқади;

вояга етмаганларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатлари ҳимоя қилинишини таъминлаш соҳасида норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар лойиҳаларини ишлаб чиқишда иштирок этади;

вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикасини амалга ошираётган органлар ҳамда муассасалар фаолиятини ўрганади, бу фаолиятни такомиллаштириш бўйича тавсиялар ишлаб чиқади;

ўз ваколатига кирадиган масалалар юзасидан давлат органлари ва ташкилотларнинг таклифларини кўриб чиқади.

Вояга етмаганлар ишлари бўйича идоралараро комиссиялар қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа ваколатларни ҳам амалга ошириши мумкин.

Вояга етмаганлар ишлари бўйича идоралараро комиссияларнинг ташкил этилиши ва фаолияти тартиби қонун ҳужжатларида белгиланади.

(9-модда Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 14 сентябрдаги ЎРҚ-446-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 37-сон, 978-модда)

Ички ишлар органлари вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикасини ўз ваколатлари доирасида амалга оширади.

Ички ишлар органларининг вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикасини амалга оширувчи махсус бўлинмалари вояга етмаганлар ўртасида ҳуқуқбузарликларнинг профилактикаси бўлинмаларидан ҳамда вояга етмаганларга ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказларидан (бундан буён матнда ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш маркази деб юритилади) иборатдир. Ички ишлар органларининг бошқа бўлинмалари вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикасида ўз ваколатлари доирасида иштирок этади ҳамда зарур ёрдам кўрсатади.

Ички ишлар органларининг вояга етмаганлар ўртасида ҳуқуқбузарликларнинг профилактикаси бўлинмалари ўз ваколатлари доирасида:

якка тартибдаги профилактика ишини олиб боради;

қидирув эълон қилинган вояга етмаганларни, шунингдек ижтимоий жиҳатдан хавфли аҳволда бўлган вояга етмаганларни аниқлашга доир чора-тадбирларни амалга оширади ҳамда белгиланган тартибда уларни вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикасини амалга оширувчи тегишли органларга ёки муассасаларга юборади;

вояга етмаганларни ҳуқуқбузарликлар ёки бошқа ғайриижтимоий хатти-ҳаракатларни содир этишга жалб қилаётган ёхуд вояга етмаганларга нисбатан бошқа ғайриҳуқуқий қилмишлар содир этаётган шахсларни, шунингдек вояга етмаганларни таъминлаш, тарбиялаш ва уларга таълим бериш бўйича ўз мажбуриятларини бажаришдан бўйин товлаётган ёки лозим даражада бажармаётган ёхуд вояга етмаганларнинг хулқ-атворига салбий таъсир кўрсатаётган ёки улар билан шафқатсиз муомалада бўлаётган ота-оналарни ёки ота-она ўрнини босувчи шахсларни аниқлайди ҳамда уларга нисбатан қонун ҳужжатларида назарда тутилган таъсир чораларини қўллаш тўғрисида тегишли давлат органлари ва бошқа ташкилотларга таклифлар киритади;

вояга етмаганларнинг, уларнинг ота-онаси ёки ота-она ўрнини босувчи шахсларнинг, шунингдек бошқа шахсларнинг вояга етмаганларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатлари бузилиши билан боғлиқ шикоятлари ва аризаларини кўриб чиқади;

ҳуқуқбузарликлар ёки бошқа ғайриижтимоий хатти-ҳаракатлар содир этган вояга етмаганларга нисбатан қонун ҳужжатларида назарда тутилган таъсир чораларини қўллаш тўғрисида вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикасини амалга оширувчи тегишли органлар ва муассасаларга таклифлар киритади;

вояга етмаганларни ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказларига ёки ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасаларига белгиланган тартибда жойлаштириш учун уларга тааллуқли ҳужжатларни тайёрлайди;

вояга етмаганларнинг назоратсизлиги, қаровсизлиги, ҳуқуқбузарликлари ёки бошқа ғайриижтимоий хатти-ҳаракатлари фактлари, шунингдек уларга имкон бераётган сабаблар ва шарт-шароитлар тўғрисида тегишли давлат органлари ҳамда бошқа ташкилотларни хабардор қилади;

ҳуқуқбузарликлар ёки бошқа ғайриижтимоий хатти-ҳаракатлар содир этган вояга етмаганларни, шунингдек назоратсиз ва қаровсиз қолган вояга етмаганларни қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳолларда ва тартибда ички ишлар органларига олиб боради, бу ҳақда зудлик билан баённома тузади ҳамда вояга етмаганлар келтирилганлиги ҳақида уларнинг ота-онасини ёки ота-она ўрнини босувчи шахсларни хабардор қилади;

вояга етмаганларнинг яшаш, ўқиш (иш) жойидаги таълим, маданий-кўнгилочар, спорт-соғломлаштириш муассасаларида, бошқа ташкилотларда, тўгараклар ва клубларда вояга етмаганлар билан олиб борилаётган тарбиявий ишларнинг аҳволини ўрганади;

вояга етмаганларнинг ҳуқуқбузарликлар ёки бошқа ғайриижтимоий хатти-ҳаракатлар содир этишига имкон бераётган сабаблар ва шарт-шароитларни бартараф қилиш тўғрисида тегишли давлат органларига ҳамда бошқа ташкилотларга таклифлар киритади;

вояга етмаганларнинг ҳуқуқбузарликлари ёки бошқа ғайриижтимоий хатти-ҳаракатлари тўғрисидаги материалларнинг тегишли органлар ва муассасалар томонидан кўриб чиқилишида иштирок этади;

вояга етмаганлар томонидан содир этилган ҳуқуқбузарликлар ва бошқа ғайриижтимоий хатти-ҳаракатларнинг, вояга етмаганларни таъминлаш, тарбиялаш ва уларга таълим бериш бўйича ўз мажбуриятларини бажаришдан бўйин товлаётган ёки лозим даражада бажармаётган ёхуд уларнинг хулқ-атворига салбий таъсир кўрсатаётган ёки улар билан шафқатсиз муомалада бўлаётган ота-оналар ёки ота-она ўрнини босувчи шахсларнинг ҳисобини юритади, шунингдек статистика ҳисоботини тузиш учун зарур бўлган ахборотни йиғади ва умумлаштиради;

етим болалар ҳамда ота-она қарамоғидан маҳрум бўлган болаларни жойлаштиришда васийлик ва ҳомийлик органларига кўмаклашади.

Ички ишлар органларининг вояга етмаганлар ўртасида ҳуқуқбузарликларнинг профилактикаси бўлинмалари қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа ваколатларни ҳам амалга ошириши мумкин.

Ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказлари ўз ваколатлари доирасида:

уч ёшдан ўн саккиз ёшгача бўлган вояга етмаганларнинг шахсини аниқлаш, ҳаёти, соғлиғини муҳофаза қилиш ёки улар томонидан такроран ҳуқуқбузарликлар содир этилишининг олдини олиш мақсадида уларни кеча-кундуз қабул қилишни ҳамда вақтинча сақлашни таъминлайди;

олиб келинган вояга етмаганлар билан якка тартибдаги профилактика ишини олиб боради, вояга етмаганларнинг назоратсизлиги, қаровсизлигига, ҳуқуқбузарликлар ёки бошқа ғайриижтимоий хатти-ҳаракатлар содир этишига имкон берадиган сабаблар ва шарт-шароитларни аниқлайди ҳамда бу ҳақда тегишли давлат органларини ва бошқа ташкилотларни хабардор қилади;

вояга етмаганларни ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасаларига олиб боради, шунингдек ушбу муассасаларда сақланаётган вояга етмаганларни жойлаштириш бўйича бошқа чора-тадбирларни амалга оширади.

Ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказлари қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа ваколатларни ҳам амалга ошириши мумкин.

Ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказларига қуйидаги вояга етмаганлар жойлаштирилиши мумкин:

назоратсиз ёки қаровсиз қолганлар;

ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасаларини, етим болалар ва ота-она қарамоғидан маҳрум бўлган болалар учун таълим муассасаларини ёхуд бошқа болалар муассасаларини ўзбошимчалик билан тарк этганлар;

ота-она қарамоғидан маҳрум бўлган ўн олти ёшгача бўлганлар;

ижтимоий хавфли қилмишлар содир этган, лекин жиноий жавобгарликка тортиш мумкин бўлган ёшга тўлмаган ёхуд руҳий ҳолатининг бузилганлиги билан боғлиқ бўлмаган ҳолда ривожланишда ўз ёшига нисбатан анча орқада қолиши оқибатида содир этган қилмишининг аҳамиятини тўла равишда англаб етишга қодир бўлмаганлар, агар вояга етмаганларнинг ҳаёти ва соғлиғини муҳофаза қилишни таъминлаш ёки улар томонидан такроран ижтимоий хавфли қилмишлар содир этилишининг олдини олиш зарур бўлса, шунингдек уларнинг шахси аниқланмаган ёхуд уларнинг аниқ яшаш жойи бўлмаса ёки ўзлари ижтимоий хавфли қилмишлар содир этган Ўзбекистон Республикаси ҳудудида доимий яшамаётган бўлса;

(12-модда учинчи қисмининг бешинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикасининг 2019 йил 12 сентябрдаги ЎРҚ-567-сонли Қонуни таҳририда — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 13.09.2019 й., 03/19/567/3737-сон)

маъмурий жавобгарликни келтириб чиқарадиган ҳуқуқбузарликларни содир этганлар, агар уларнинг шахси аниқланмаган бўлса ёхуд уларнинг аниқ яшаш жойи бўлмаса ёки ўзлари ҳуқуқбузарликлар содир этган Ўзбекистон Республикаси ҳудудида доимий яшамаётган бўлса;

ўзининг ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасасига жойлаштирилиши тўғрисидаги масаланинг суд томонидан кўриб чиқилишини вақтинча кутиб турганлар;

суднинг ажримига кўра ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасасига юборилаётганлар.

Вояга етмаганни ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказига жойлаштириш учун суднинг ажрими асос бўлади.

Вояга етмаган ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказига ички ишлар органи ёки ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш маркази бошлиғининг ёхуд унинг ўринбосарининг қарори асосида жойлаштирилиши мумкин. Бу ҳолда вояга етмаганни ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказига жойлаштириш тўғрисидаги илтимоснома ва уни мазкур марказга жойлаштириш заруратини тасдиқловчи материаллар вояга етмаган марказга жойлаштирилганидан кейин 48 соатдан кечиктирмасдан судга юборилади.

Ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш маркази бошлиғи ёки унинг ўринбосари вояга етмаганнинг ушбу марказга жойлаштирилганлиги тўғрисида мазкур марказ жойлашган ердаги прокурорни ва вояга етмаганлар ишлари бўйича идоралараро комиссияни зудлик билан, лекин 24 соатдан кечиктирмасдан хабардор қилади.

(12-модданинг олтинчи қисми Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 14 сентябрдаги ЎРҚ-446-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 37-сон, 978-модда)

Вояга етмаганлар ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказида уларни жойлаштириш учун зарур бўлган энг кам вақт давомида, лекин кўпи билан ўттиз кун бўлиши мумкин. Алоҳида ҳолларда бу муддат суднинг ажрими асосида ўн беш кунгача узайтирилиши мумкин.

Ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказида вояга етмаганнинг бўлиши муддатига қуйидагилар кирмайди:

ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказида соғлиқни сақлашни бошқариш органи томонидан эълон қилинган карантин даври;

вояга етмаганнинг соғлиқни сақлаш муассасасининг ҳужжати билан тасдиқланган ва уни оилага қайтаришга ёки тегишли муассасага юборишга тўсқинлик қилаётган касаллиги даври;

суднинг илтимосномани қаноатлантириш ва вояга етмаганни ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасасига жойлаштириш тўғрисидаги ажрими устидан берилган шикоятнинг (протестнинг) кўриб чиқилиш вақти.

Вояга етмаганларга ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказлари тўғрисидаги низом Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан тасдиқланади.

Таълимни бошқариш органлари ўз ваколатлари доирасида:

вояга етмаганларда қонунга итоаткорлик хулқ-атворини шакллантиришга, уларга ахлоқ ва соғлом турмуш тарзи асосларини сингдиришга йўналтирилган дастурлар ҳамда услубларни ишлаб чиқади ва таълим муассасаларининг иш амалиётига жорий этади;

ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасаларининг, шунингдек вояга етмаганларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатлари ҳимоя қилинишини таъминлаш вазифаларини амалга ошираётган бошқа муассасаларнинг фаолиятини такомиллаштиришга доир чора-тадбирларни амалга оширади;

таълим муассасаларидаги машғулотларга узрли сабабларсиз келмаётган ёхуд мунтазам равишда қатнашмаётган вояга етмаганларни аниқлайди ҳамда уларнинг ҳисобини юритади, уларнинг умумий ўрта ва ўрта махсус, таълим олишига доир чора-тадбирларни кўради;

(13-модданинг биринчи қисми тўртинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикасининг 2018 йил 23 июлдаги ЎРҚ-486-сонли Қонуни таҳририда — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 24.07.2018 й., 03/18/486/1559-сон)

вояга етмаганларга ўз ҳаёт йўлини ва касб-ҳунар танлашида уларнинг қобилияти, қизиқиши, мойиллиги ҳамда соғлиғининг ҳолатига мувофиқ психологик ёрдам кўрсатади;

ривожланишида ёки хулқ-атворида нуқсони бўлган вояга етмаганларни аниқлайдиган, уларни комплекс текширувдан ўтказадиган ҳамда уларнинг келгусидаги таъминоти, тарбияси ва таълими шаклларини белгилаш бўйича тавсиялар тайёрлайдиган психологик-тиббий-педагогик комиссиялар тузади;

якка тартибдаги профилактика ишини олиб боришда иштирок этади;

таълим муассасаларида оммабоп спорт секциялари, техник ва бошқа тўгараклар, клублар ташкил этилишини ҳамда вояга етмаганларни уларда қатнашишга жалб этишни таъминлайди, вояга етмаганларнинг бандлиги ва дам олишини ташкил этишда қатнашади.

Умумий ўрта, ўрта махсус, касб-ҳунар таълими муассасалари ҳамда бошқа таълим муассасалари ўз ваколатлари доирасида:

ривожланишида ёки хулқ-атворида нуқсони ёхуд ўқишида муаммолари бўлган вояга етмаганларга ижтимоий-психологик ҳамда педагогик ёрдам кўрсатади;

ижтимоий жиҳатдан хавфли аҳволда бўлган, шунингдек таълим муассасаларидаги машғулотларга узрли сабабларсиз келмаётган ёхуд мунтазам равишда қатнашмаётган вояга етмаганларни аниқлайди, уларни таъминлаш, тарбиялаш ва уларга таълим беришга доир чора-тадбирларни кўради;

таълим муассасаларида оммабоп спорт секциялари, техник ва бошқа тўгараклар, клублар ташкил қилади ҳамда вояга етмаганларни уларда қатнашишга жалб этади;

ижтимоий жиҳатдан хавфли аҳволда бўлган оилаларни аниқлайди ҳамда ушбу оилаларга ўз болаларини таъминлаш, тарбиялаш ва уларга таълим бериш борасида ёрдам кўрсатади;

вояга етмаганларда қонунга итоаткорлик хулқ-атворини шакллантиришга, уларга ахлоқ ва соғлом турмуш тарзи асосларини сингдиришга йўналтирилган дастурлар ҳамда услубларни амалга оширишга доир чора-тадбирларни кўради.

Етим болалар ва ота-она қарамоғидан маҳрум бўлган болалар учун таълим муассасалари ўз ваколатлари доирасида:

вояга етмаганларнинг ота-онаси вафот этган, уларнинг ота-оналари ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум этилган, улар ота-оналарининг ота-оналик ҳуқуқи чекланган, ота-онаси муомалага лаёқатсиз деб топилган, ота-онаси касал бўлган, ота-онаси узоқ муддат бўлмаган, ота-онаси болаларини тарбиялашдан ёки уларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилишдан бўйин товлаган ҳолларда, шу жумладан ота-онаси ўз болаларини таълим муассасаларидан, соғлиқни сақлаш муассасаларидан, аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш муассасаларидан ва бошқа муассасалардан олишдан бош тортган тақдирда, шунингдек болалар ота-онаси қарамоғидан маҳрум бўлган бошқа ҳолларда вояга етмаганларни таъминлаш, тарбиялаш, уларга таълим бериш, келгусида уларни жойлаштириш ва мустақил ҳаётга тайёрлаш учун қабул қилади;

кам таъминланган, кўп болали оилаларнинг вояга етмаган болаларини, фақат отаси ёки онаси бор бўлган вояга етмаганларни ушбу оилаларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш мақсадида бир йилдан ортиқ бўлмаган муддатга таъминлаш, тарбиялаш ва уларга таълим бериш учун қабул қилади;

мазкур муассасаларда сақланаётган вояга етмаганларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатлари ҳимоя қилинишини таъминлайди;

якка тартибдаги профилактика ишини олиб боришда иштирок этади.

Таълимни бошқариш органлари ва таълим муассасалари қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа ваколатларни ҳам амалга ошириши мумкин.

Ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасаларига ихтисослаштирилган мактаблар ва ихтисослаштирилган касб-ҳунар коллежлари киради.

Ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасаларига ўн бир ёшдан ўн саккиз ёшгача бўлган, таъминлаш, тарбиялаш ва таълим бериш учун алоҳида шароитларга муҳтож вояга етмаганлар қуйидаги ҳолларда уч йилдан ортиқ бўлмаган муддатга жойлаштирилиши мумкин, агар улар:

ижтимоий хавфли қилмишлар содир этган, лекин жиноий жавобгарликка тортиш мумкин бўлган ёшга тўлмаган ёхуд руҳий ҳолатининг бузилганлиги билан боғлиқ бўлмаган ҳолда ривожланишда ўз ёшига нисбатан анча орқада қолиши оқибатида содир этган қилмишининг аҳамиятини тўла равишда англаб етишга қодир бўлмаган бўлса;

(14-модда иккинчи қисмининг иккинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикасининг 2019 йил 12 сентябрдаги ЎРҚ-567-сонли Қонуни таҳририда — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 13.09.2019 й., 03/19/567/3737-сон)

айблилиги тўғрисидаги масала ҳал қилинмай туриб жиноий жавобгарликдан озод қилинган, материаллар вояга етмаганлар ишлари бўйича идоралараро комиссияга кўриб чиқиш учун топширилган бўлса;

(14-модданинг иккинчи қисми учинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 14 сентябрдаги ЎРҚ-446-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 37-сон, 978-модда)

ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасаларига жойлаштириш тариқасидаги мажбурлов чораси қўлланилган ҳолда жиноий жазодан озод қилинган бўлса;

якка тартибдаги профилактика иши олиб борилаётганлигига қарамай ҳуқуқбузарликлар ёки бошқа ғайриижтимоий хатти-ҳаракатлар содир қилишни давом эттираётган бўлса.

Вояга етмаганларни ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасаларига жойлаштириш учун қуйидагилар асос бўлади:

ушбу модда иккинчи қисмининг иккинчи, учинчи ва бешинчи хатбошиларида кўрсатилган вояга етмаганларга нисбатан ушбу Қонунга мувофиқ чиқарилган суд ажрими;

ушбу модда иккинчи қисмининг тўртинчи хатбошисида кўрсатилган вояга етмаганларга нисбатан Ўзбекистон Республикасининг Жиноят-процессуал кодексига мувофиқ чиқарилган суд ажрими.

Ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасаларига ушбу муассасаларда сақлаш, тарбиялаш ва таълим беришга тўсқинлик қиладиган касаллиги бўлган вояга етмаганлар жойлаштирилиши мумкин эмас.

Вояга етмаганларни ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасаларида сақлаш, тарбиялаш ва уларга таълим беришга тўсқинлик қиладиган касалликлар рўйхати Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан тасдиқланади.

Ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасалари ўз ваколатлари доирасида:

вояга етмаганларни ўқитишни, уларнинг касб-ҳунар тайёргарлигини ва ижтимоий-педагогик реабилитациясини амалга оширади;

вояга етмаганларни сақлашнинг мазкур муассасалар ҳудудини қўриқлашни, вояга етмаганларнинг шахсий хавфсизлигини ва салбий таъсирлардан ҳимояланганлигини, ушбу муассасалар ҳудудига бегона шахсларнинг эркин киришини, бу муассасаларда сақланаётган вояга етмаганларнинг эркин чиқишини чеклашни ўз ичига олган махсус шарт-шароитларини таъминлайди;

вояга етмаганларнинг мазкур муассасаларни ўзбошимчалик билан тарк этиши ҳолатлари тўғрисида ушбу муассасалар жойлашган ердаги ва вояга етмаганларнинг яшаш жойидаги ёки турган жойидаги ички ишлар органларини хабардор қилади ҳамда ички ишлар органлари билан биргаликда уларни топиш ва мазкур муассасаларга қайтаришга доир чора-тадбирларни кўради;

вояга етмаганларнинг яшаш жойидаги вояга етмаганлар ишлари бўйича идоралараро комиссияларга вояга етмаганларнинг ушбу муассасалардан чиқарилаётганлиги тўғрисидаги хабарномаларни, шунингдек вояга етмаганларга оид тавсифномаларни уларни чиқаришдан камида бир ой олдин юборади.

(14-модданинг олтинчи қисми бешинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 14 сентябрдаги ЎРҚ-446-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 37-сон, 978-модда)

Ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасалари мазкур муассасалар жойлашган ердаги вояга етмаганлар ишлари бўйича идоралараро комиссияларга қуйидаги масалалар юзасидан тақдимномалар киритади:

(14-модданинг еттинчи қисми биринчи хатбошиси Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 14 сентябрдаги ЎРҚ-446-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 37-сон, 978-модда)

вояга етмаганларни бошқа ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасаларига ўтказиш;

вояга етмаганларнинг мазкур муассасаларда бўлишини суд томонидан белгиланган муддат ўтишидан олдин, агар улар хулқ-атвори тузалганлиги сабабли ушбу таъсир чорасини қўллашни давом эттиришга муҳтож бўлмаса ёки соғлиғи ҳолатига кўра бу муассасаларда бўла олмаса, тугатиш;

вояга етмаганларни ўқитишни тамомлаш зарур бўлган тақдирда, уларнинг ушбу муассасаларда бўлиш муддатини узайтириш.

Ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасалари қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа ваколатларни ҳам амалга ошириши мумкин.

Ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасалари тўғрисидаги низомлар Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан тасдиқланади.

Васийлик ва ҳомийлик органлари ўз ваколатлари доирасида:

етим болаларни, ота-онаси қарамоғидан маҳрум бўлган болаларни аниқлайди ва уларнинг ҳисобини юритади ҳамда ота-она қарамоғидан маҳрум бўлганликнинг аниқ ҳолатларидан келиб чиқиб, болаларни жойлаштириш шаклларини танлайди, шунингдек уларни таъминлаш, тарбиялаш ва уларга таълим бериш шароитлари устидан назоратни амалга оширади;

қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳолларда ва тартибда вояга етмаганларга нисбатан васийлик ва ҳомийликни белгилашга доир чора-тадбирларни кўради;

ўн тўрт ёшдан ўн саккиз ёшгача бўлган вояга етмаганнинг ўз иш ҳақи, стипендияси ёки бошқа даромадларини мустақил тасарруф этиш ҳуқуқини чеклаб қўйиш ёки уни бу ҳуқуқдан маҳрум қилиш тўғрисидаги илтимоснома билан судга мурожаат қилади, бундан вояга етмаганнинг белгиланган тартибда тўла ҳажмда муомала лаёқатини олиши ҳоллари мустасно;

якка тартибдаги профилактика ишини олиб боришда иштирок этади;

ота-оналик ҳуқуқини чеклаш ёки ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум қилиш тўғрисида даъволар қўзғатади;

ота-оналик ҳуқуқини чеклаш ёки ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум қилиш тўғрисидаги, шунингдек ота-оналик ҳуқуқини тиклаш ҳақидаги ишларни судларда кўриб чиқишда иштирок этади.

Васийлик ва ҳомийлик органлари қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа ваколатларни ҳам амалга ошириши мумкин.

Соғлиқни сақлашни бошқариш органлари ва соғлиқни сақлаш муассасалари ўз ваколатлари доирасида:

вояга етмаганлар, уларнинг ота-онаси ёки ота-она ўрнини босувчи шахслар ўртасида санитария-гигиена билимларини кенг ёйишни, шунингдек соғлом турмуш тарзини тарғиб қилишни ташкил этади;

вояга етмаганлар ўртасида алкоголизм, чекиш, гиёҳвандлик ва заҳарвандлик ҳамда уларнинг хулқ-атворидаги шу билан боғлиқ нуқсонларнинг профилактикаси бўйича тадбирлар ишлаб чиқилиши ва амалга оширилишини таъминлайди;

вояга етмаганлар ўртасида алкоголизм, чекиш, гиёҳвандлик ва заҳарвандликнинг тарқалиши тўғрисида вояга етмаганлар ишлари бўйича идоралараро комиссияларни хабардор қилади;

(16-модданинг биринчи қисми тўртинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 14 сентябрдаги ЎРҚ-446-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 37-сон, 978-модда)

уч ёшгача бўлган адашиб қолган, ташлаб кетилган ва ота-онаси қарамоғидан маҳрум бўлган бошқа болаларни кеча-кундуз қабул қилиш ҳамда парваришлашни амалга оширади;

вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикасини амалга оширувчи органлар ва муассасаларга, шунингдек вояга етмаганларнинг ота-онаси ёки ота-она ўрнини босувчи шахсларга маслаҳат ёрдамини кўрсатади;

алкоголь таъсирида маст ҳолатда бўлган ёки гиёҳвандлик воситалари, психотроп ёки ақл-ирода фаолиятига таъсир этувчи бошқа моддалар таъсири остида бўлган вояга етмаганларни кеча-кундуз қабул қилишни амалга оширади ва уларга тиббий ёрдам кўрсатади;

ривожланишида ёки хулқ-атворида нуқсони бўлган вояга етмаганларга ихтисослаштирилган ташхис ҳамда даволаш-тиклаш ёрдамини кўрсатади;

ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасаларига юборилаётган вояга етмаганларнинг соғлиғи тўғрисида белгиланган тартибда хулосалар тайёрлайди;

спиртли ичимликлар, гиёҳвандлик воситалари, психотроп ёки ақл-ирода фаолиятига таъсир этувчи бошқа моддаларни мунтазам равишда истеъмол қилаётган вояга етмаганларни аниқлаш, ҳисобга олиш, текшириш ва тиббий-ижтимоий реабилитация қилишни ташкил этади;

жинсий йўл билан юқтириладиган касалликларнинг манбаларини аниқлаш, ушбу касалликларга чалинган вояга етмаганларни текшириш ва даволашни ташкил этади.

ижтимоий жиҳатдан хавфли аҳволда бўлган вояга етмаганларга ва оилаларга ижтимоий ёрдам кўрсатиш ҳамда уларни ижтимоий-педагогик реабилитация қилишнинг замонавий услублари ва технологияларидан фойдаланади;

вояга етмаганларнинг дам олишини, ижтимоий муассасаларда ташкил этилган тўгаракларда ёки марказларда ижодий қобилиятини ривожлантиришини ташкил этишда иштирок этади;

ногирон болаларни тиббий-ижтимоий ёрдам билан таъминлайди, ногирон болаларга ижтимоий ёрдам кўрсатиш хизматларининг комплекс тармоқларини ривожлантиради;

якка тартибдаги профилактика ишини олиб боришда иштирок этади.

(16-модданинг биринчи қисми Ўзбекистон Республикасининг 2016 йил 26 декабрдаги ЎРҚ-416-сонли Қонунига асосан ўн иккинчи — ўн бешинчи хатбошилар билан тўлдирилган — ЎР ҚҲТ, 2016 й., 52-сон, 597-модда)

Соғлиқни сақлашни бошқариш органлари ва соғлиқни сақлаш муассасалари қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа ваколатларни ҳам амалга ошириши мумкин.

Меҳнат органлари ўз ваколатлари доирасида:

вояга етмаганларни ишга жойлаштиришга, касбга тайёрлашга, қайта тайёрлашга ва уларнинг малакасини оширишга кўмаклашади, улар билан тузилган меҳнат шартномасини иш берувчининг ташаббусига кўра бекор қилиш тўғрисидаги масалаларни кўриб чиқади;

якка тартибдаги профилактика ишини олиб боришда иштирок этади.

Меҳнат органлари қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа ваколатларни ҳам амалга ошириши мумкин.

(17-модда Ўзбекистон Республикасининг 2016 йил 26 декабрдаги ЎРҚ-416-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2016 й., 52-сон, 597-модда)

Маданият ва спорт муассасалари, туризм соҳасидаги ташкилотлар ҳамда оммавий ахборот воситалари ўз ваколатлари доирасида:

вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикаси бўйича мақсадли дастурларни ишлаб чиқиш ва амалга оширишда иштирок этади;

фаолияти вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикаси бўйича чора-тадбирларни амалга ошириш билан боғлиқ бўлган болалар ва ёшлар жамоат бирлашмалари, ижтимоий муассасалар, жамоат фондларига ҳамда бошқа ташкилотларга ёрдам кўрсатади;

вояга етмаганларни ўқитишни, уларнинг бандлиги ва дам олишини ташкил этишда иштирок этади;

вояга етмаганларда қонунга итоаткорлик хулқ-атворини ва соғлом турмуш тарзини тарғиб қилиш ҳамда шакллантириш бўйича фаолиятни амалга оширади.

Маданият ва спорт муассасалари, туризм соҳасидаги ташкилотлар ҳамда оммавий ахборот воситалари қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа ваколатларни ҳам амалга ошириши мумкин.

Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ва нодавлат нотижорат ташкилотлар ўз ваколатлари доирасида:

вояга етмаганларнинг маънавий, ахлоқий, ҳуқуқий, эстетик, жисмоний, меҳнат тарбиясида иштирок этади, уларда соғлом турмуш тарзини шакллантиришга кўмаклашади;

ижтимоий жиҳатдан хавфли аҳволда бўлган вояга етмаганларга ва оилаларга ёрдам кўрсатади;

жазони ижро этиш муассасаларидан озод қилинган ёки ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасаларидан қайтиб келган вояга етмаганларнинг ижтимоий-педагогик реабилитация қилиниши ва мослашувига кўмаклашади;

вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикасини амалга оширувчи органлар ҳамда муассасалар билан ҳамкорлик қилади.

Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ва нодавлат нотижорат ташкилотлар қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа ваколатларни ҳам амалга ошириши мумкин.

Якка тартибдаги профилактика иши қуйидаги вояга етмаганларга нисбатан олиб борилади:

назоратсиз ёки қаровсиз қолганлар;

ғайриижтимоий хатти-ҳаракатлар содир этганлар;

ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасаларида ёки ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказларида сақланаётганлар;

таълим муассасаларидаги машғулотларга узрли сабабларсиз келмаётган ёки мунтазам равишда қатнашмаётганлар;

маъмурий ҳуқуқбузарликлар содир этганлар;

амнистия акти асосида ёки қилмиш ёхуд шахс ижтимоий хавфлилик хусусиятини йўқотганлиги сабабли ёки айбдор ўз қилмишига чин кўнгилдан пушаймон бўлганлиги ёхуд ярашилганлиги муносабати билан, шунингдек вояга етмаганни жазо қўлламасдан туриб тузатиш мумкин деб эътироф этилган ҳолларда жиноий жавобгарликдан озод қилинганлар;

ижтимоий хавфли қилмишлар содир этган, лекин жиноий жавобгарликка тортиш мумкин бўлган ёшга тўлмаганлар ёхуд руҳий ҳолатининг бузилганлиги билан боғлиқ бўлмаган ҳолда ривожланишда ўз ёшига нисбатан анча орқада қолиши оқибатида содир этган қилмишининг аҳамиятини тўла равишда англаб етишга қодир бўлмаганлар;

(20-модда биринчи қисмининг саккизинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикасининг 2019 йил 12 сентябрдаги ЎРҚ-567-сонли Қонуни таҳририда — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 13.09.2019 й., 03/19/567/3737-сон)

жиноят содир этганликда айбланиб, қамоққа олиш билан боғлиқ бўлмаган эҳтиёт чораси қўлланганлар;

мажбурлов чоралари қўлланган ҳолда жиноий жазодан озод қилинганлар;

жазони ўташдан муддатидан илгари шартли равишда озод қилинганлар, шахс ижтимоий хавфлилик хусусиятини йўқотганлиги сабабли ёки айбдор ўз қилмишига чин кўнгилдан пушаймон бўлганлиги муносабати билан ёхуд амнистия акти ёки афв этиш асосида жазодан озод қилинганлар;

ҳукмнинг ижроси кечиктирилганлар;

шартли ҳукм қилинганлар, ахлоқ тузатиш ишларига ёки озодликдан маҳрум қилиш билан боғлиқ бўлмаган бошқа жазо турларига ҳукм қилинганлар;

жазони ижро этиш муассасаларидан озод этилганлар ёки ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасаларидан қайтиб келганлар;

руҳий ҳолатининг бузилганлиги туфайли соғлиқни сақлаш муассасаларида ҳисобда турганлар ва ҳуқуқбузарликлар содир этишга мойил бўлганлар.

(20-модда биринчи қисмининг ўн бешинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикасининг 2019 йил 12 сентябрдаги ЎРҚ-567-сонли Қонуни таҳририда — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 13.09.2019 й., 03/19/567/3737-сон)

Якка тартибдаги профилактика иши ижтимоий жиҳатдан хавфли аҳволда бўлган оилаларга нисбатан ҳам олиб борилади.

Якка тартибдаги профилактика ишини олиб бориш учун ушбу Қонуннинг 20-моддасида назарда тутилган ҳолатлар, агар улар қуйидаги ҳужжатларда қайд этилган бўлса, асос бўлади:

вояга етмаганнинг ёхуд унинг ота-онаси ёки ота-она ўрнини босувчи шахсларнинг вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикасини амалга оширувчи органлар ҳамда муассасалар ваколатига кирадиган масалалар юзасидан ўзига ёрдам кўрсатиш тўғрисидаги аризасида;

суднинг ҳукми ёки ажримида;

вояга етмаганлар ишлари бўйича идоралараро комиссиянинг, терговга қадар текширувни амалга оширувчи органнинг мансабдор шахси, суриштирувчи, терговчи, прокурорнинг ёки ички ишлар органи бошлиғининг қарорида;

(21-модданинг тўртинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикасининг 2019 йил 23 майдаги ЎРҚ-542-сонли Қонуни таҳририда — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 24.05.2019 й., 03/19/542/3177-сон)

вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикасини амалга оширувчи муассасаларга вояга етмаганларни жойлаштириш учун зарур бўлган ҳужжатларда;

вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикасини амалга оширувчи орган ёки муассаса раҳбари шикоятлар, аризалар ёки бошқа хабарларни текшириш натижалари бўйича тасдиқлаган хулосада.

Якка тартибдаги профилактика иши ижтимоий ва бошқа ёрдам кўрсатиш учун зарур бўлган муддатларда, вояга етмаганларнинг назоратсизлиги ва қаровсизлигига, ҳуқуқбузарликлар ёки бошқа ғайриижтимоий хатти-ҳаракатлар содир этишига имкон берган сабаблар ва шарт-шароитлар бартараф қилингунига ёки вояга етмаганлар ўн саккиз ёшга тўлгунига ёхуд қонун ҳужжатларида назарда тутилган бошқа ҳолатлар юзага келгунига қадар олиб борилади.

Ички ишлар органлари ижтимоий жиҳатдан хавфли аҳволда бўлган вояга етмаган билан якка тартибдаги профилактика ишини унинг шахси ва ён-атрофидагиларнинг ўзига хос хусусиятларини, содир этилган ҳуқуқбузарлик ёки бошқа ғайриижтимоий хатти-ҳаракатларнинг хусусиятини, оилавий тарбия шароитларини ҳисобга олган ҳолда олиб боради. Ушбу ҳолатлар вояга етмаган, унинг ота-онаси ёки ота-она ўрнини босувчи шахслар, бошқа шахслар билан профилактика суҳбатлари ўтказиш, вояга етмаганни унинг яшаш, ўқиш (иш) жойига бориб кўриш, тавсифловчи материалларни ўрганиш давомида аниқланади.

Ижтимоий жиҳатдан хавфли аҳволда бўлган вояга етмаган билан якка тартибдаги профилактика ишини олиб бориш давомида:

вояга етмаганнинг турмуш тарзи, алоқалари ва нияти аниқланади;

вояга етмаганга ҳуқуқбузарликлар ёки бошқа ғайриижтимоий хатти-ҳаракатлар содир этишининг оқибатлари тушунтирилади;

вояга етмаганнинг ҳуқуқбузарликлар ёки бошқа ғайриижтимоий хатти-ҳаракатлар содир этиши сабаблари ва шарт-шароитлари аниқланади ҳамда уларни бартараф этишга доир чора-тадбирлар кўрилади;

вояга етмаганни ҳуқуқбузарликлар ёки бошқа ғайриижтимоий хатти-ҳаракатларни содир қилишга жалб этаётган шахслар аниқланади ва уларни белгиланган тартибда жавобгарликка тортишга доир чора-тадбирлар кўрилади;

вояга етмаганга ижобий таъсир кўрсатишга қодир бўлган шахслар жалб этилади;

вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикасини амалга оширувчи органлар ҳамда муассасалар билан ўзаро ҳамкорликда вояга етмаганни сақлаш, тарбиялаш, унга таълим бериш, унинг бандлиги ва дам олишини ташкил этиш масалалари ҳал этилади.

Ижтимоий жиҳатдан хавфли аҳволда бўлган оилалар билан якка тартибдаги профилактика ишини олиб бориш давомида:

оиладаги муҳитни соғломлаштиришга, ота-она ёки ота-она ўрнини босувчи шахсларнинг болаларга салбий таъсир кўрсатишини бартараф этишга доир тадбирлар амалга оширилади;

ота-она ёки ота-она ўрнини босувчи шахсларга вояга етмаганларни таъминлаш, тарбиялаш ва уларга таълим бериш бўйича ўз мажбуриятларини бажаришдан бўйин товлаганлик ёки лозим даражада бажармаганлик, болаларнинг хулқ-атворига салбий таъсир кўрсатганлик ёхуд улар билан шафқатсиз муомалада бўлганлик оқибатлари тушунтирилади;

оилани яшаш жойига бориб кўриш, тавсифловчи материалларни ўрганиш, соғлиқни сақлашни бошқариш органлари ва соғлиқни сақлаш муассасалари, таълимни бошқариш органлари ва таълим муассасалари вакиллари, бошқа шахслар билан суҳбатлар ўтказиш орқали ота-она ёки ота-она ўрнини босувчи шахсларнинг турмуш тарзи ҳамда нияти аниқланади;

уларга ижобий таъсир кўрсатишга қодир бўлган шахслар жалб этилади;

вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикасини амалга оширувчи органлар ҳамда муассасалар билан ўзаро ҳамкорликда вояга етмаганларни сақлаш, тарбиялаш, уларга таълим бериш, уларнинг бандлиги ва дам олишини ташкил этиш масалалари ҳал этилади;

вояга етмаганларни таъминлаш, тарбиялаш ва уларга таълим бериш бўйича ўз мажбуриятларини бажаришдан бўйин товлаётган ёки лозим даражада бажармаётган ёхуд уларнинг хулқ-атворига салбий таъсир кўрсатаётган ёки улар билан шафқатсиз муомалада бўлаётган ота-оналар ёки ота-она ўрнини босувчи шахсларга нисбатан қонун ҳужжатларида назарда тутилган таъсир чораларини қўллаш тўғрисида тегишли давлат органлари ва бошқа ташкилотларга белгиланган тартибда таклифлар киритилади.

Ўзига нисбатан якка тартибдаги профилактика иши олиб борилаётган вояга етмаганлар, уларнинг ота-онаси ёки ота-она ўрнини босувчи шахслар қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳуқуқлар билан таъминланади.

Ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасаси ёки ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказида сақланаётган вояга етмаганлар белгиланган тартибда қуйидаги ҳуқуқлар билан таъминланади:

ота-онасини ёки ота-она ўрнини босувчи шахсларни вояга етмаганлар мазкур муассасаларга олиб келинганлиги ёки жойлаштирилганлиги тўғрисида хабардор қилиш;

вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикасини амалга оширувчи органлар ҳамда муассасаларнинг қарорлари ва мансабдор шахсларнинг ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) устидан юқори турувчи органларга, вояга етмаганлар ишлари бўйича идоралараро комиссияларга, прокуратура органларига ёки судга шикоят қилиш;

(24-модданинг иккинчи қисми учинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 14 сентябрдаги ЎРҚ-446-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 37-сон, 978-модда)

одамнинг шаъни ва қадр-қимматини камситмайдиган инсоний муомалада бўлиш;

чекланмаган миқдорда телефонда сўзлашувлар, бошқа алоқа воситалари орқали мулоқотлар ҳамда учрашувлар воситасида оиласи билан алоқада бўлиш, посилкалар, бандероллар, йўқловлар олиш, хат ва телеграммалар олиш ҳамда жўнатиш;

белгиланган нормалар бўйича бепул овқат, кийим-кечак, пойабзал ва ашёвий таъминотнинг бошқа буюмларини олиш.

Вояга етмаганни ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказига жойлаштиришни талаб қилувчи ҳолатлар аниқланган тақдирда, ички ишлар органлари вояга етмаган ички ишлар органларининг бўлинмаларига келтирилган пайтдан эътиборан 48 соат ичида вояга етмаганни ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказига жойлаштириш тўғрисида судга илтимоснома юбориш учун материалларни тайёрлаши шарт.

Вояга етмаганни ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказига жойлаштириш тўғрисидаги илтимоснома ва уни мазкур марказга жойлаштириш зарурлигини тасдиқловчи материаллар вояга етмаган топилган жойдаги ёхуд ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш маркази жойлашган ердаги жиноят ишлари бўйича туман (шаҳар) судига ички ишлар органи бошлиғи ёки унинг ўринбосари томонидан юборилади.

Вояга етмаганни ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказига жойлаштириш тўғрисидаги илтимоснома ички ишлар органи уни тақдим этган пайтдан эътиборан 24 соат ичида жиноят ишлари бўйича туман (шаҳар) судининг судьяси томонидан ёпиқ суд мажлисида якка тартибда кўриб чиқилади.

Ўзига нисбатан ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказига жойлаштириш тўғрисидаги илтимоснома кўриб чиқилаётган вояга етмаган, прокурор, васийлик ва ҳомийлик органининг, ички ишлар органининг вакиллари суд мажлисида иштирок этиши шарт. Илтимосномани кўриб чиқишда вояга етмаганлар ишлари бўйича идоралараро комиссиянинг вакили ва адвокат иштирок этиши мумкин.

(26-модданинг иккинчи қисми Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 14 сентябрдаги ЎРҚ-446-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 37-сон, 978-модда)

Вояга етмаганни ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказига жойлаштириш тўғрисидаги илтимосномани кўриб чиқиш ички ишлар органи вакилининг вояга етмаганни ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказига жойлаштириш зарурлигини асослаб берадиган маърузасидан бошланади. Сўнгра прокурор, ўзига нисбатан илтимоснома кўриб чиқилаётган вояга етмаган, адвокат, агар у суд мажлисида иштирок этаётган бўлса, судда ҳозир бўлган бошқа шахслар эшитилади, тақдим этилган материаллар ўрганилади.

Ажрим судья томонидан алоҳида хонада чиқарилади.

Вояга етмаганни ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказига жойлаштириш тўғрисидаги илтимосномани кўриб чиқиб, судья қуйидаги ажримлардан бирини чиқаради:

илтимосномани қаноатлантириш ва вояга етмаганни ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказига жойлаштириш тўғрисида;

илтимосномани қаноатлантиришсиз қолдириш тўғрисида.

Судьянинг вояга етмаганни ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказига жойлаштириш тўғрисидаги илтимосномани қаноатлантириш ёки қаноатлантиришсиз қолдириш тўғрисидаги ажрими у ўқиб эшиттирилган пайтдан эътиборан кучга киради ва дарҳол ижро этилиши лозим.

Судьянинг вояга етмаганни ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказига жойлаштириш тўғрисидаги илтимоснома бўйича чиқарган ажрими дарҳол ички ишлар органига ижро этиш учун, вояга етмаганга, унинг ота-онаси ёки ота-она ўрнини босувчи шахсларга, васийлик ва ҳомийлик органига, адвокатга, агар у суд мажлисида иштирок этган бўлса, маълумот учун юборилади.

Судьянинг вояга етмаганни ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказига жойлаштириш тўғрисидаги илтимоснома бўйича чиқарган ажрими устидан судья мазкур ажримни чиқарган кундан эътиборан ўн кун ичида жиноят ишлари бўйича Қорақалпоғистон Республикаси Олий судига, жиноят ишлари бўйича вилоят, Тошкент шаҳар судига вояга етмаган, унинг ота-онаси ёки ота-она ўрнини босувчи шахслар, васийлик ва ҳомийлик органи ҳамда адвокат томонидан шикоят берилиши ёки прокурор томонидан протест билдирилиши мумкин.

Жиноят ишлари бўйича Қорақалпоғистон Республикаси Олий судининг, жиноят ишлари бўйича вилоят, Тошкент шаҳар судининг судьяси вояга етмаганни ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказига жойлаштириш тўғрисидаги илтимоснома бўйича чиқарилган ажрим устидан берилган шикоятни (протестни) шикоят (протест) келиб тушган кундан эътиборан ўн кун ичида кўриб чиқади ва қуйидаги ажримлардан бирини чиқаради:

судьянинг ажримини ўзгаришсиз, шикоятни (протестни) эса қаноатлантиришсиз қолдириш тўғрисида;

судьянинг ажримини ўзгартириш тўғрисида;

судьянинг илтимосномани қаноатлантириш ва вояга етмаганни ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказига жойлаштириш тўғрисидаги ажримини бекор қилиш ҳақида;

судьянинг илтимосномани қаноатлантиришсиз қолдириш тўғрисидаги ажримини вояга етмаганни ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказига жойлаштириш масаласини ҳал қилган ҳолда бекор қилиш ҳақида.

Вояга етмаганни ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказида сақлаш муддатини узайтириш тўғрисидаги илтимоснома ва ушбу муддатни узайтириш заруратини тасдиқловчи материаллар ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш маркази бошлиғи ёки унинг ўринбосари томонидан мазкур марказ жойлашган ердаги жиноят ишлари бўйича туман (шаҳар) судига вояга етмаганни ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказида сақлашнинг муддати тугашидан камида уч кун олдин юборилади.

Вояга етмаганни ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказида сақлаш муддатини узайтириш тўғрисидаги илтимоснома ушбу Қонуннинг 26-моддасида белгиланган тартибда суд томонидан кўриб чиқилади.

Вояга етмаганлар ишлари бўйича идоралараро комиссия вояга етмаганга нисбатан келиб тушган унинг айблилиги тўғрисидаги масала ҳал қилинмай туриб рад қилинган ёки тугатилган жиноят иши материалларини ёхуд ўзига нисбатан якка тартибдаги профилактика иши олиб борилган вояга етмаганнинг ҳуқуқбузарлиги ёки бошқа ғайриижтимоий хатти-ҳаракатлари тўғрисидаги материалларни кўриб чиқиб, вояга етмаганни ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасасига жойлаштириш тўғрисидаги илтимоснома билан судга мурожаат қилиш ёки бошқа таъсир чораларини қўллаш ҳақида қарор қабул қилади.

(28-модданинг биринчи қисми Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 14 сентябрдаги ЎРҚ-446-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 37-сон, 978-модда)

Вояга етмаганлар ишлари бўйича идоралараро комиссия вояга етмаганни ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасасига жойлаштириш тўғрисидаги илтимоснома билан судга мурожаат қилиш ҳақида қарор қабул қилган тақдирда, ички ишлар органлари бу ҳақда зудлик билан хабардор қилинади.

(28-модданинг иккинчи қисми Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 14 сентябрдаги ЎРҚ-446-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 37-сон, 978-модда)

Ички ишлар органлари вояга етмаганни ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасасига жойлаштириш тўғрисидаги илтимосномани судга юбориш учун зарур бўлган материалларни ўн кун ичида вояга етмаганлар ишлари бўйича идоралараро комиссия учун тайёрлаши шарт.

(28-модданинг учинчи қисми Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 14 сентябрдаги ЎРҚ-446-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 37-сон, 978-модда)

Ички ишлар органлари тегишли давлат органларига ва бошқа ташкилотларга зарур ҳужжатларни тақдим этиш тўғрисида сўровлар юборади. Сўровлар олинган кундан эътиборан беш кун ичида бажарилиши керак.

Соғлиқни сақлаш муассасалари вояга етмаганни ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасасига жойлаштириш мумкинлигини аниқлаш учун уни тиббий текширувдан ўтказади.

Тиббий текширув вақтида вояга етмаганда унинг ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасасида сақланиши, тарбияланиши ва таълим олишига тўсқинлик қиладиган касалликлар аниқланган тақдирда, унга тааллуқли материаллар бошқа таъсир чораларини қўллаш учун вояга етмаганлар ишлари бўйича идоралараро комиссияга топширилади.

(28-модданинг олтинчи қисми Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 14 сентябрдаги ЎРҚ-446-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 37-сон, 978-модда)

Ўзига нисбатан ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасасига жойлаштириш ҳақидаги материаллар тайёрланаётган вояга етмаган ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш марказига жойлаштирилиши ёхуд ота-онаси ёки ота-она ўрнини босувчи шахсларнинг назоратига топширилиши мумкин бўлиб, улар вояга етмаганнинг муносиб хулқ-атворда бўлишини ва суднинг чақирувига биноан келишини таъминлаши шарт. Судга келишдан бўйин товлаётган ота-она ёки ота-она ўрнини босувчи шахслар, шунингдек ўн олти ёшга тўлган вояга етмаганлар мажбурий келтирилиши мумкин.

Вояга етмаганлар, агар жиноят ишини қўзғатиш рад қилинган ёки жиноят иши тугатилган ёхуд жиноий жазодан озод қилинган пайтдан эътиборан бир йилдан ортиқ вақт ўтган бўлса, ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасасига жойлаштирилмайди.

Ички ишлар органи бошлиғи ёки унинг ўринбосари вояга етмаганни ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасасига жойлаштириш мумкинлиги ҳақидаги масалани кўриб чиқиш учун вояга етмаганлар ишлари бўйича идоралараро комиссияга қуйидаги ҳужжатларни юборади:

(29-модданинг биринчи қисми биринчи хатбошиси Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 14 сентябрдаги ЎРҚ-446-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 37-сон, 978-модда)

вояга етмаганнинг ўқиш (иш) жойидан маълумотнома ва тавсифнома;

вояга етмаганнинг оилавий-маиший турмуш шароитларини текшириш далолатномаси;

ички ишлар органининг вояга етмаган томонидан содир этилган ҳуқуқбузарликлар ёки бошқа ғайриижтимоий хатти-ҳаракатлар ҳамда шу сабабли кўрилган таъсир чоралари ҳақидаги ахборотни ўз ичига олган маълумотномаси;

соғлиқни сақлаш муассасасининг вояга етмаганнинг соғлиғи ҳолати ҳамда уни ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасасига жойлаштириш мумкинлиги ҳақидаги хулосаси.

Вояга етмаганлар ишлари бўйича идоралараро комиссия ушбу модданинг биринчи қисмида кўрсатилган ҳужжатларни олгач, вояга етмаганни ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасасига жойлаштириш тўғрисидаги илтимосномани олинган ҳужжатларни, шунингдек жиноят ишини қўзғатиш рад қилинган ёки тугатилган жиноят иши материалларини илова қилган ҳолда уч суткадан кечиктирмай судга юборади.

(29-модданинг иккинчи қисми Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 14 сентябрдаги ЎРҚ-446-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 37-сон, 978-модда)

Вояга етмаганни ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасасига жойлаштириш тўғрисидаги илтимоснома вояга етмаганлар ишлари бўйича идоралараро комиссия уни тақдим этган пайтдан эътиборан 24 соат ичида вояга етмаганнинг яшаш жойидаги жиноят ишлари бўйича туман (шаҳар) судининг судьяси томонидан ёпиқ суд мажлисида якка тартибда кўриб чиқилади.

(30-модданинг биринчи қисми Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 14 сентябрдаги ЎРҚ-446-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 37-сон, 978-модда)

Ўзига нисбатан ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасасига жойлаштириш тўғрисидаги илтимоснома кўриб чиқилаётган вояга етмаган, унинг ота-онаси ёки ота-она ўрнини босувчи шахслар, прокурор, васийлик ва ҳомийлик органининг, вояга етмаганлар ишлари бўйича идоралараро комиссиянинг вакиллари суд мажлисида иштирок этиши шарт. Илтимосномани кўриб чиқишда ички ишлар органининг вакили ва адвокат иштирок этиши мумкин.

(30-модданинг иккинчи қисми Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 14 сентябрдаги ЎРҚ-446-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 37-сон, 978-модда)

Вояга етмаганни ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасасига жойлаштириш тўғрисидаги илтимосномани кўриб чиқиш вояга етмаганлар ишлари бўйича идоралараро комиссия вакилининг вояга етмаганни ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасасига жойлаштириш зарурлигини асослаб берадиган маърузасидан бошланади. Сўнгра прокурор, ўзига нисбатан илтимоснома кўриб чиқилаётган вояга етмаган, адвокат, агар у суд мажлисида иштирок этаётган бўлса, судда ҳозир бўлган бошқа шахслар эшитилади, тақдим этилган материаллар ўрганилади.

(30-модданинг учинчи қисми Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 14 сентябрдаги ЎРҚ-446-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 37-сон, 978-модда)

Ажрим судья томонидан алоҳида хонада чиқарилади.

Вояга етмаганни ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасасига жойлаштириш тўғрисидаги илтимосномани кўриб чиқиб, судья қуйидаги ажримлардан бирини чиқаради:

илтимосномани қаноатлантириш ва вояга етмаганни ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасасига мазкур мажбурлов чорасини қўллаш муддатини кўрсатган ҳолда жойлаштириш тўғрисида;

вояга етмаганни ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасасига жойлаштирмай туриб тузалиши мумкинлигини тасдиқловчи ҳолатлар ёки уни мазкур муассасага жойлаштиришга тўсқинлик қиладиган сабаблар судья томонидан аниқланган ҳолларда, илтимосномани қаноатлантиришсиз қолдириш ва материалларни вояга етмаганлар ишлари бўйича идоралараро комиссияга вояга етмаганга нисбатан бошқа таъсир чораларини қўллаш учун юбориш тўғрисида.

(30-модданинг бешинчи қисми учинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 14 сентябрдаги ЎРҚ-446-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 37-сон, 978-модда)

Судьянинг вояга етмаганни ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасасига жойлаштириш тўғрисидаги илтимосномани қаноатлантириш ёки қаноатлантиришсиз қолдириш тўғрисидаги ажрими у ўқиб эшиттирилган пайтдан эътиборан кучга киради ва дарҳол ижро этилиши лозим.

Судьянинг вояга етмаганни ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасасига жойлаштириш тўғрисидаги илтимоснома бўйича чиқарган ажрими дарҳол мазкур ажримни ижро этишни таъминловчи органлар ва муассасаларга юборилади, вояга етмаганга, унинг ота-онаси ёки ота-она ўрнини босувчи шахсларга, васийлик ва ҳомийлик органига, адвокатга, агар у суд мажлисида иштирок этган бўлса, маълумот учун юборилади.

Судьянинг вояга етмаганни ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасасига жойлаштириш тўғрисидаги илтимоснома бўйича чиқарган ажрими устидан судья мазкур ажримни чиқарган кундан эътиборан ўн кун ичида жиноят ишлари бўйича Қорақалпоғистон Республикаси Олий судига, жиноят ишлари бўйича вилоят, Тошкент шаҳар судига вояга етмаган, унинг ота-онаси ёки ота-она ўрнини босувчи шахслар, васийлик ва ҳомийлик органи, вояга етмаганлар ишлари бўйича идоралараро комиссия ҳамда адвокат томонидан шикоят берилиши ёки прокурор томонидан протест билдирилиши мумкин.

(30-модданинг саккизинчи қисми Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 14 сентябрдаги ЎРҚ-446-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 37-сон, 978-модда)

Жиноят ишлари бўйича Қорақалпоғистон Республикаси Олий судининг, жиноят ишлари бўйича вилоят, Тошкент шаҳар судининг судьяси вояга етмаганни ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасасига жойлаштириш тўғрисидаги илтимоснома бўйича чиқарилган ажрим устидан берилган шикоятни (протестни) шикоят (протест) келиб тушган кундан эътиборан ўн кун ичида кўриб чиқади ва қуйидаги ажримлардан бирини чиқаради:

судьянинг ажримини ўзгаришсиз, шикоятни (протестни) эса қаноатлантиришсиз қолдириш тўғрисида;

судьянинг ажримини ўзгартириш тўғрисида;

судьянинг илтимосномани қаноатлантириш ва вояга етмаганни ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасасига жойлаштириш тўғрисидаги ажримини бекор қилиш ҳақида;

судьянинг илтимосномани қаноатлантиришсиз қолдириш тўғрисидаги ажримини вояга етмаганни ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасасига жойлаштириш масаласини ҳал қилган ҳолда бекор қилиш ҳақида.

Суднинг вояга етмаганни ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасасига жойлаштириш тўғрисидаги илтимоснома юзасидан чиқарилган ажримининг ижросини қуйидагилар таъминлайди:

вояга етмаганлар ишлари бўйича идоралараро комиссия — вояга етмаганга нисбатан ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасасига жойлаштириш билан боғлиқ бўлмаган бошқа таъсир чораларини қўллашга тааллуқли қисмини;

(31-модданинг иккинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 14 сентябрдаги ЎРҚ-446-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 37-сон, 978-модда)

ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш маркази — вояга етмаганни ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасасига олиб боришга тааллуқли қисмини;

ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасаси — вояга етмаганни мазкур муассасада сақлаш муддати мобайнида унинг тузалиши ва ижтимоий-педагогик реабилитация қилинишини таъминлашга тааллуқли қисмини.

Вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикасини амалга оширувчи органлар ҳамда муассасаларнинг молиявий ҳамда моддий-техника таъминоти Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджети маблағлари ва қонун ҳужжатларида тақиқланмаган бошқа манбалар ҳисобидан амалга оширилади.

Вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикаси соҳасидаги низолар қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда ҳал этилади.

Вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикаси тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузганликда айбдор шахслар белгиланган тартибда жавобгар бўлади.

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси:

ҳукумат қарорларини ушбу Қонунга мувофиқлаштирсин;

давлат бошқаруви органлари ушбу Қонунга зид бўлган ўз норматив-ҳуқуқий ҳужжатларини қайта кўриб чиқишлари ва бекор қилишларини таъминласин.

Ушбу Қонун расмий эълон қилинган кундан эътиборан кучга киради.

 

O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining

qarori

“Vasiylik va homiylik to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuniga muvofiq Vazirlar Mahkamasi qaror qiladi:

1. Quyidagilar:

O‘zbekiston Respublikasida vasiylik va homiylik to‘g‘risidagi nizom 1-ilovaga muvofiq;

Vasiylik va homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxslarni, ularning joylashtirilganligi hamda mol-mulkini hisobga olish davlat reyestri to‘g‘risidagi nizom 2-ilovaga muvofiq;

Vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxslarning shaxsiy hujjatlari yig‘majildini yuritish va vasiy yoki homiy tomonidan o‘z majburiyatlarini bajarishi to‘g‘risida hisobot taqdim etish tartibi haqidagi nizom 3-ilovaga muvofiq tasdiqlansin.

2. Vazirlar Mahkamasining 2008-yil 26-maydagi 110-son qarori (O‘zbekiston Respublikasi QT, 2008-y., 5-son, 23-modda) bilan tasdiqlangan Vasiylik va homiylik organiga ota-onasining qarovisiz qolgan bolalar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni taqdim etish tartibi haqidagi Nizomga 4-ilovaga muvofiq o‘zgartirishlar kiritilsin.

3. Vazirlar Mahkamasining “O‘zbekiston Respublikasining Oila kodeksini amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan me’yoriy hujjatlarni tasdiqlash to‘g‘risida” 1999-yil 12-apreldagi 171-son qarori (O‘zbekiston Respublikasi QT, 1999-y., 4-son, 18-modda) 1-bandining uchinchi xatboshi, shuningdek qarorga 2-ilova o‘z kuchini yo‘qotgan deb hisoblansin.

4. Vazirliklar va idoralar o‘zlari qabul qilgan normativ-huquqiy hujjatlarni bir oy muddatda ushbu qarorga muvofiqlashtirsinlar.

5. Mazkur qarorning bajarilishini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasi Bosh vazirining o‘rinbosari A.I. Ikramov zimmasiga yuklansin.

NIZOM

1. Ushbu Nizom O‘zbekiston Respublikasining Oila kodeksiga, “Vasiylik va homiylik to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuniga muvofiq vasiylik va homiylik organlarining vakolatlarini, ularning vazifalari hamda vasiylikni va homiylikni belgilash, amalga oshirish va to‘xtatish tartibini belgilaydi.

2. Vasiylik va homiylik faoliyati:

a) voyaga yetmaganlarga nisbatan — tuman (shahar) xalq ta’limi bo‘limlari;

(2-bandning “a” kichik bandi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 30-sentabrdagi 822-son qarori tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 30.09.2019-y., 09/19/822/3840-son)

b) sud tomonidan muomalaga layoqatsiz yoki muomala layoqati cheklangan deb e’tirof etilgan fuqarolarga nisbatan — tuman, shahar tibbiyot birlashmalari;

v) sog‘lig‘ining holatiga ko‘ra homiy tayinlashga muhtoj bo‘lgan voyaga yetgan muomalaga layoqatli fuqarolarga nisbatan — tuman, shahar bandlikka ko‘maklashish va aholini ijtimoiy muhofaza qilish markazlari tomonidan amalga oshiriladi.

3. O‘zbekiston Respublikasidan tashqarida yashaydigan, ota-onasining qaramog‘idan mahrum bo‘lgan voyaga yetmagan, muomalaga layoqatsiz yoki muomala layoqati cheklangan O‘zbekiston Respublikasi fuqarolariga, shuningdek sog‘lig‘ining holatiga ko‘ra mustaqil ravishda o‘z huquqlarini amalga oshira olmaydigan va o‘z majburiyatlarini bajara olmaydigan voyaga yetgan O‘zbekiston Respublikasi fuqarolariga nisbatan qonun hujjatlarida belgilangan tartibda vasiylik yoki homiylik belgilash O‘zbekiston Respublikasining konsullik muassasalari zimmasiga yuklanadi.

4. Vasiylik va homiylik organlaridan tashqari boshqa organlar, yuridik va jismoniy shaxslarning vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxslarni aniqlash va joylashtirish bo‘yicha faoliyat yuritishiga yo‘l qo‘yilmaydi.

5. Tuman (shahar) xalq ta’limi bo‘limlari vasiylik va homiylik sohasida o‘z vakolatlari doirasida:

(5-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 30-sentabrdagi 822-son qarori tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 30.09.2019-y., 09/19/822/3840-son)

yetim bolalarni va ota-onasining qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalarni aniqlaydi va ularning hisobini yuritadilar;

yetim bolalar va ota-onasining qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalar haqidagi ma’lumotlarning axborot bazasini yuritadilar, ma’lumotlarni O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligining ma’lumotlar bazasiga kiritish uchun taqdim etadilar, shuningdek davlat statistika hisobotini tegishli davlat statistika organiga qonun hujjatlarida belgilangan shaklda va muddatlarda taqdim etadilar;

yetim bolalarning va ota-onasining qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari himoya qilinishini ta’minlaydilar;

vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan hamda vasiylarga va homiylarga qo‘yiladigan talablarga mos bo‘lgan shaxslarni tanlashni hamda hisobga olishni amalga oshiradilar;

yetim bolalarni va ota-onasining qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalarni joylashtirishni, shuningdek ularning mol-mulkining but saqlanishini ta’minlaydilar;

vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxslarning shaxsiy hujjatlar yig‘majildlarini yuritadilar;

vasiylar va homiylarning o‘z zimmasiga yuklangan majburiyatlarni bajarishi ustidan nazoratni amalga oshiradilar, ularga vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxslarni tarbiyalashda, tibbiy kuzatuvini tashkil etishda yordam ko‘rsatadilar;

vasiylikni yoki homiylikni tugatish to‘g‘risida, vasiylarni yoki homiylarni o‘z majburiyatlarini bajarishdan ozod etish yoxud chetlashtirish haqida tuman, shahar hokimiga iltimosnomalar kiritadilar;

bolaning hayotiga yoki sog‘lig‘iga bevosita tahdid paydo bo‘lgan hollarda uni ota-onasidan yoxud ota-onasining o‘rnini bosuvchi shaxslardan olib qo‘yish choralarini ko‘radilar;

davlat muassasalariga (internatlarga) joylashtiriladigan balog‘atga yetmaganlarning hisobini olib boradilar va hujjatlarini tayyorlaydilar;

ota-onalar va bolalar o‘rtasida kelishmovchiliklar paydo bo‘lgan hollarda bolalarning huquqlari va manfaatlarini himoya qilish uchun vakil tayinlaydilar;

belgilangan tartibda ota-onalik huquqidan mahrum qilish to‘g‘risida da’vo taqdim etadilar, sudlarda ota-onalik huquqidan mahrum qilish yoki ularning huquqini cheklash to‘g‘risida, shuningdek, ota-onalik huquqlarini tiklash to‘g‘risidagi ishlar ko‘rib chiqilayotganda ishtirok etadilar;

vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxslarga maslahat yordami, huquqiy, ijtimoiy, psixologik-pedagogik va tibbiy yordam ko‘rsatish borasida huquqni muhofaza qiluvchi organlar, ta’lim muassasalari, sog‘liqni saqlash muassasalari, mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish organlari, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari, nodavlat notijorat tashkilotlari bilan hamkorlik qiladilar.

Tuman (shahar) xalq ta’limi bo‘limlari qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarni ham amalga oshirishi mumkin.

(5-bandning o‘n beshinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 30-sentabrdagi 822-son qarori tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 30.09.2019-y., 09/19/822/3840-son)

6. Tuman, shahar tibbiyot birlashmalari o‘z vakolatlari doirasida:

muomalaga layoqatsiz va muomala layoqati cheklangan fuqarolarni aniqlaydilar hamda ularning hisobini yuritadilar;

muomalaga layoqatsiz va muomala layoqati cheklangan fuqarolar haqidagi ma’lumotlarning axborot bazasini yuritadilar, ma’lumotlarni O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligining ma’lumotlar bazasiga kiritish uchun taqdim etadi, shuningdek davlat statistika hisobotini tegishli davlat statistika organiga qonun hujjatlarida belgilangan shaklda va muddatlarda taqdim etadilar;

muomalaga layoqatsiz va muomala layoqati cheklangan fuqarolarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari himoya qilinishini ta’minlaydilar;

muomalaga layoqatsiz va muomala layoqati cheklangan fuqarolarni vasiylik yoki homiylikka joylashtirilishini ta’minlaydilar;

vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxslarning shaxsiy hujjatlar yig‘majildlarini yuritadilar;

vasiylar va homiylarning o‘z zimmasiga yuklatilgan majburiyatlarni bajarishi ustidan nazoratni amalga oshiradi, ularga vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxslarni parvarish qilishni, tarbiyalashni va ularning tibbiy kuzatuvini tashkil etishda yordam ko‘rsatadilar;

vasiylikni yoki homiylikni tugatish to‘g‘risida, shuningdek vasiylarni yoki homiylarni o‘z majburiyatlarini bajarishdan ozod etish yoxud chetlashtirish haqida tuman, shahar hokimiga iltimosnomalar kiritadilar;

vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxslarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish masalalari yuzasidan belgilangan tartibda ariza bilan sudga murojaat qiladilar, mazkur masalalar yuzasidan ishlarni sud majlislarida ko‘rib chiqishda ishtirok etadilar;

vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxslarga maslahat yordami, huquqiy, ijtimoiy, psixologik-pedagogik va tibbiy yordam ko‘rsatish borasida huquqni muhofaza qiluvchi organlar, ta’lim muassasalari, mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish organlari, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari, nodavlat notijorat tashkilotlari bilan hamkorlik qiladilar;

fuqarolarga vasiylik va homiylik masalalari bo‘yicha maslahatlar beradilar;

fuqarolarning vasiylik va homiylik masalalari bo‘yicha murojaatlarini ko‘rib chiqadilar va ular yuzasidan chora-tadbirlar ko‘radilar;

vasiylik va homiylikni belgilash yuzasidan qabul qilingan hokim qarorlarining ijrosi yuzasidan tegishli muassasalar, tashkilotlar va fuqarolar bilan hamkorlik qiladilar.

Tuman, shahar tibbiyot birlashmalari qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarni ham amalga oshirishi mumkin.

7. Tuman, shahar bandlikka ko‘maklashish va aholini ijtimoiy muhofaza qilish markazlari o‘z vakolatlari doirasida:

sog‘lig‘ining holatiga ko‘ra homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxslarni aniqlaydilar va ularning hisobini yuritadilar;

sog‘lig‘ining holatiga ko‘ra homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxslar haqidagi ma’lumotlarning axborot bazasini yuritadilar, ma’lumotlarni O‘zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligining ma’lumotlar bazasiga kiritish uchun taqdim etadilar, shuningdek davlat statistika hisobotini tegishli davlat statistika organiga qonun hujjatlarida belgilangan shaklda va muddatlarda taqdim etadilar;

sog‘lig‘ining holatiga ko‘ra homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxslarni homiylikka joylashtirilishini ta’minlaydilar;

homiylikdagi shaxslarning shaxsiy hujjatlar yig‘majildlarini yuritadilar;

homiylarning o‘z zimmasiga yuklangan majburiyatlarni bajarishi ustidan nazoratni amalga oshiradilar, ularga homiylikdagi shaxslarning tibbiy kuzatuvini tashkil etishda yordam ko‘rsatadilar;

homiylikni tugatish to‘g‘risida, shuningdek homiylarni o‘z majburiyatlarini bajarishdan ozod etish yoxud chetlashtirish haqida tuman, shahar hokimiga iltimosnomalar kiritadilar;

homiylikdagi shaxslarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish masalalari yuzasidan belgilangan tartibda ariza bilan sudga murojaat qiladilar, mazkur masalalar yuzasidan ishlarni sud majlislarida ko‘rib chiqishda ishtirok etadilar;

homiylikdagi shaxslarga maslahat yordami, huquqiy, ijtimoiy, psixologik va tibbiy yordam ko‘rsatish borasida huquqni muhofaza qiluvchi organlar, sog‘liqni saqlash muassasalari, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari, nodavlat notijorat tashkilotlari bilan hamkorlik qiladilar;

fuqarolarga homiylik masalalari bo‘yicha maslahatlar beradilar;

vasiylik va homiylikni belgilash yuzasidan qabul qilingan hokim qarorlarining ijrosi yuzasidan tegishli muassasalar, tashkilotlar va fuqarolar bilan hamkorlik qiladilar.

Tuman, shahar bandlikka ko‘maklashish va aholini ijtimoiy muhofaza qilish markazlari qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarni ham amalga oshirishi mumkin.

8. Mahalliy davlat hokimiyati organlari o‘z vakolatlari doirasida:

vasiylik va homiylik sohasidagi davlat dasturlarini amalga oshirishda ishtirok etadilar;

vasiylik va homiylik sohasidagi hududiy dasturlarni ishlab chiqadilar, tasdiqlaydilar hamda amalga oshiradilar;

vasiylik va homiylik sohasidagi vazifalarni bajaruvchi hududiy davlat boshqaruvi organlari faoliyatini nazorat qilishni hamda muvofiqlashtirib borishni amalga oshiradilar;

vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxslarning, shuningdek vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxslarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilishga doir tadbirlarni ishlab chiqadilar hamda amalga oshiradilar;

davlat reyestrini yuritadilar.

Mahalliy davlat hokimiyati organlari qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarni ham amalga oshirishi mumkin.

9. Tumanlar, shaharlar hokimlari vasiylik yoki homiylikni belgilash va tugatish bo‘yicha, shuningdek vasiylarni yoki homiylarni o‘z majburiyatlarini bajarishdan ozod etish yoxud chetlashtirish to‘g‘risida qarorlar qabul qiladilar. Mazkur qarorlar vasiylik va homiylik organlari tomonidan manfaatdor tashkilot va shaxslarga yuboriladi.

10. Vasiylik va homiylik organlari o‘z faoliyatida O‘zbekiston Respublikasining Oila kodeksiga, “Vasiylik va homiylik to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuniga, mazkur Nizomga hamda boshqa qonun hujjatlariga amal qiladilar.

11. Vasiylik va homiylik organlari faoliyatiga rahbarlikni Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi va mahalliy davlat hokimiyati organlari amalga oshiradilar.

12. Oila kodeksining 88-moddasiga muvofiq, sud tomonidan bolalar tarbiyasi to‘g‘risidagi nizolar ko‘rib chiqilayotganda, bolaning himoyasi uchun kim da’vo taqdim qilganligidan qat’i nazar, vasiylik va homiylik organi ishda qatnashishga jalb qilinishi kerak.

13. Vasiylik va homiylik organi bolaning hamda uni o‘z tarbiyasiga berishni talab qilayotgan shaxsning (shaxslarning) turmush sharoitlarini tekshiruvdan o‘tkazish va tekshirish dalolatnomasini hamda unga asoslangan nizo mohiyati bo‘yicha xulosani sudga taqdim qilishi shart.

14. Oila kodeksining 87-moddasiga muvofiq bolaning hayotiga yoki uning sog‘lig‘iga bevosita xavf tug‘ilganda vasiylik va homiylik organi bolani ota-onadan (ularning biridan) yoki bolani o‘z qaramog‘iga olgan boshqa shaxslardan zudlik bilan olib qo‘yishga haqlidir. Bolani zudlik bilan olib qo‘yish fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organining tegishli dalolatnomasi asosida amalga oshiriladi.

15. Bola olib qo‘yilganda vasiylik va homiylik organi tezda prokurorni xabardor qilishi, bolani vaqtincha muayyan yerga joylashtirishi va fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organining bolani olib qo‘yish haqidagi dalolatnomasi chiqarilgandan keyin yetti kun mobaynida ota-onani ota-onalik huquqidan mahrum qilish yoki ularning ota-onalik huquqlarini cheklash haqida sudga da’vo bilan murojaat etishi shart.

16. Bolani olib qo‘yish va uni boshqa shaxsga (shaxslarga) berish bilan bog‘liq ishlar bo‘yicha sudning qarorlarini majburiy tartibda ijro etish vasiylik va homiylik organi va bola tarbiyalashga berilayotgan shaxs (shaxslar)ning majburiy ishtirokida, zarur hollarda esa — ichki ishlar organi vakili ishtirokida amalga oshirilishi lozim.

Oila kodeksining 196-moddasiga muvofiq, bolalarni oilaga tarbiyaga olish to‘g‘risidagi bitimlarni bekor qilishga oid nizolar sud tartibida hal qilinadi.

17. Tug‘ilishni qayd qilishda bolaning otasi va onasi haqidagi ma’lumotlar bo‘lmagan hollarda ota va ona haqidagi yozuvlar Fuqarolik holati dalolatnomalarini qayd etish qoidalariga va mazkur Nizomga binoan vasiylik va homiylik organi ko‘rsatmasi bo‘yicha amalga oshiriladi.

18. Bolaning familiyasi ota-onaning familiyasiga qarab belgilanadi.

Agar ota-onalar turli familiyalarda bo‘lsa, unda ota-onaning kelishuviga binoan bolaga ulardan birining familiyasi beriladi. Ota-onaning xohishiga ko‘ra bolaga ota yoki ona tomonidan milliy an’analarga ko‘ra ota yoki ona tomonidan boboning ismi bo‘yicha familiya berilishi mumkin. Ota-ona o‘rtasidagi bolaning ismi va (yoki) familiyasiga doir paydo bo‘lgan kelishmovchiliklar vasiylik va homiylik organi tomonidan hal etiladi.

19. Ota-onasining o‘rtasida nikohdan ajralishi yoki nikohning haqiqiy emas deb topilishi bolaning familiyasi o‘zgarishiga sabab bo‘lmaydi. Agar ajralishdan, nikoh haqiqiy emas deb topilganidan keyin yoki ota-onadan biri otalik yoki onalik huquqidan mahrum etilganidan so‘ng bolani o‘z tarbiyasiga olgan ota yoki ona unga o‘z familiyasini berishni xohlasa, bu masala vasiylik va homiylik organi tomonidan bolaning manfaatlari hisobga olingan holda hal etiladi.

20. Bolalar tarbiyasi va ta’limiga taalluqli barcha masalalar bolalar manfaatidan kelib chiqqan va ularning fikrini hisobga olgan holda ota-ona tomonidan ularning o‘zaro kelishuvi bo‘yicha hal etiladi. Ota-ona o‘rtasidagi bolaning tarbiyasi va ta’limiga doir kelishmovchiliklar vasiylik va homiylik organi yoki sud tomonidan hal etiladi.

21. Ota-onalar boladan alohida yashaydigan ota-ona tomonidan ota-onalik huquqlarini amalga oshirish tartibi to‘g‘risida yozma ravishda kelishuv tuzishga haqlidir. Agar ota-ona kelisha olmasalar, nizo ota-ona (ulardan biri)ning talabiga binoan sud tomonidan vasiylik va homiylik organi ishtirokida hal qilinadi.

22. Bobo, buvi, aka-uka, opa-singil va boshqa yaqin qarindoshlar bola bilan ko‘rishib turish huquqiga ega.

Ota-onalar (ulardan biri) bolaning yaqin qarindoshlarga u bilan ko‘rishib turishni rad etgan hollarda, vasiylik va homiylik organi ota-onani (ulardan birini) bunday ko‘rishib turishlarga to‘sqinlik qilmaslik majburiyatini yuklashi mumkin.

23. Vasiylik va homiylik organlari bolalarni farzandlikka olish va oilaga tarbiyaga berish (patronat) bilan bog‘liq masalalardagi vakolatlari doirasida:

bolani farzandlikka olishni istagan shaxslarning, farzandlikka olgan va farzandlikka olinganlarning hisobini yuritadi, farzandlikka olish sirining saqlanishini ta’minlaydi;

tuman, shahar sudiga voyaga yetmagan bolalarni farzandlikka olish asosli ekanligi va farzandlikka olinayotgan bolaning manfaatlariga muvofiqligi to‘g‘risida xulosa taqdim etadi va sud jarayonida ishtirok etadi;

farzandlikka olishni bekor qilish uchun sudga belgilangan tartibda hujjatlar tayyorlaydi;

bolalarni oilaga tarbiyaga (patronat)ga olishni istagan shaxslarning hisobini yuritadi;

bolalarni oilaga tarbiyaga olish (patronat) to‘g‘risida bitim tuzadi va uni bekor qiladi.

24. Farzandlikka olish bolani farzandlikka olishni istagan shaxslarning (shaxsning) arizasiga ko‘ra, vasiylik va homiylik organlarining farzandlikka olishning asosliligi va farzandlikka olinayotgan bola manfaatlariga to‘g‘ri kelishi haqidagi xulosasi hisobga olingan holda sud tomonidan amalga oshiriladi.

Farzandlikka olish to‘g‘risidagi ishlar alohida ish yuritish tartibida, farzandlikka oluvchilar (oluvchi), vasiylik va homiylik organlari vakillari, shuningdek prokuror ishtirokida sud tomonidan ko‘rib chiqiladi.

25. 10 yoshga to‘lgan bolani farzandlikka olish uchun uning roziligi talab qilinadi.

Farzandlikka olishda bolaning roziligi vasiylik va homiylik organi yoki sud tomonidan farzandlikka olish to‘g‘risidagi ish ko‘rib chiqilayotganda aniqlanadi.

26. Agar bola vasiylik yoki homiylikda bo‘lsa va uni farzandlikka olish uchun ota-ona roziligi talab qilinmasa, farzandlikka olish vasiy yoki homiyning roziligi bilan amalga oshiriladi.

27. Vasiylik va homiylik organi Oila kodeksining 169-moddasida belgilangan hollarda farzandlikka olishni bekor qilish to‘g‘risida da’vo arizasi bilan sudga murojaat qilishi mumkin.

28. Agar da’vo vasiylik va homiylik organiga nisbatan qilingan bo‘lsa, u bu haqda farzandlikka olgan shaxsga xabar berishi shart, farzandlikka olgan shaxs ishni ko‘rib chiqishda javobgar tomonida ishtirok etishga haqlidir.

29. Vasiylik va homiylik organi tutingan ota-onalarni tanlashni amalga oshiradi, ular bilan bolalarni oilaga tarbiyaga olish to‘g‘risida bitim tuzadi.

30. Bolalarni oilaga tarbiyaga olish to‘g‘risidagi bitim uzrli sabablar (kasalligi, oilaviy yoki mulkiy holatining o‘zgarishi, tarbiyasidagi bolalar bilan o‘zaro bir-birini tushunmaslik va boshqa sabablar) mavjud bo‘lsa, bolalarning tutingan ota-onasining tashabbusi bilan, shuningdek vasiylik va homiylik organlarining tashabbusi bilan yoki bola ota-onasiga qaytarilgan yoxud bola farzandlikka olingan taqdirda, muddatidan ilgari bekor qilinishi mumkin.

31. Vasiylik va homiylik organi oilaga tarbiyaga berilgan bolalarning turmush sharoitlarini va ularning tarbiyalanishini kuzatib boradi.

32. Voyaga yetmagan, o‘n olti yoshga to‘lgan shaxs, agar u mehnat shartnomasi bo‘yicha ishlab turgan yoki ota-onasi, farzandlikka olganlar yoxud homiyning roziligi bilan tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanayotgan bo‘lsa to‘la muomalaga layoqatli deb e’lon qilinishi mumkin.

33. Voyaga yetmagan shaxsni to‘la muomalaga layoqatli deb e’lon qilish (emansipatsiya) vasiylik va homiylik organining qaroriga ko‘ra, ikkala ota-onaning, bolani farzandlikka olganlarning yoki homiyning roziligi bilan yoxud, bunday rozilik bo‘lmagan taqdirda, sud qarori bilan amalga oshiriladi.

34. Tuman, shahar hokimining vasiylikni yoki homiylikni belgilash va tugatish, vasiylarni yoki homiylarni o‘z majburiyatlarini bajarishdan ozod etish yoxud chetlashtirish to‘g‘risidagi, vasiylik va homiylik organlarining dastlabki tarzda vasiy yoki homiy tayinlash haqidagi qarorlari yuzasidan manfaatdor shaxslar tomonidan sudga shikoyat qilinishi mumkin.

35. Vasiy va homiyning g‘ayriqonuniy harakatlari (harakatsizligi) yuzasidan vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxs, davlat organlari va muassasalari, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari, nodavlat notijorat tashkilotlari hamda vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxsning yashash joyidagi fuqarolar tomonidan tegishli vasiylik va homiylik organiga yoki sudga shikoyat qilinishi mumkin.

36. Vasiylik va homiylik organining qarori hamda vasiy va homiyning xatti-harakatlari yuzasidan qilingan shikoyatlar qonun hujjatlarida belgilangan tartibda ko‘rib chiqiladi.

37. Vasiylik va homiylik organlari faoliyatini muvofiqlashtirib borish maqsadida tuman, shahar hokimligi huzurida vasiylik va homiylik bo‘yicha komissiyalar tashkil etiladi.

38. Tuman, shahar hokimligi huzuridagi vasiylik va homiylik bo‘yicha komissiyalarning vazifalari quyidagilardan iborat:

vasiylik va homiylik organlari faoliyatini nazorat qilish;

vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxslarning, shuningdek vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxslarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilishga doir chora-tadbirlarni ishlab chiqish;

davlat reyestriga ma’lumotlarning o‘z vaqtida kiritilishini ta’minlash;

vasiylik va homiylikni belgilash, vasiy yoki homiylarni o‘z majburiyatlarini bajarishdan ozod etish yoki chetlashtirish yuzasidan hujjatlarni ko‘rib chiqish va tegishli xulosalar tayyorlash;

yetim bolalar va ota-onasining qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalarni Bolalar uylari va Mehribonlik uylariga joylashtirishga doir hujjatlarni ko‘rib chiqish va tegishli xulosalar tayyorlash.

Tuman, shahar hokimligi huzuridagi vasiylik va homiylik bo‘yicha komissiyalar qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vazifalarni ham amalga oshirishi mumkin.

39. Tuman, shahar hokimligi huzuridagi vasiylik va homiylik bo‘yicha komissiya tarkibi yetti kishidan iborat bo‘ladi, shu jumladan:

komissiya raisi — tuman, shahar hokimining o‘rinbosari;

komissiya a’zolari — tuman, shahar hokimligining yuridik xizmati xodimi, ijtimoiy masalalar bo‘yicha mutaxassisi (mas’ul kotib), tuman, shahar tibbiyot birlashmasi, tuman (shahar) xalq ta’limi bo‘limi, bandlikka ko‘maklashish va aholini ijtimoiy muhofaza qilish markazi, “Mahalla” xayriya jamoat fondining tuman, shahar bo‘limi xodimlari.

(39-bandning uchinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 30-sentabrdagi 822-son qarori tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 30.09.2019-y., 09/19/822/3840-son)

Zarur hollarda komissiya ishiga boshqa manfaatdor shaxslar va mutaxassis-ekspertlar ham taklif qilinishi mumkin.

40. Tuman, shahar hokimligi huzuridagi vasiylik va homiylik bo‘yicha komissiya tarkibi tuman, shahar hokimi tomonidan tasdiqlanadi.

(6-bobning nomi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 30-sentabrdagi 822-son qarori tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 30.09.2019-y., 09/19/822/3840-son)

41. Yetim bolalar va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalarni o‘z vaqtida aniqlash, hisobga olish va joylashtirish, ularning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish tuman (shahar) xalq ta’limi bo‘limlarining maxsus tayinlangan mutaxassisi tomonidan amalga oshiriladi.

(41-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 30-sentabrdagi 822-son qarori tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 30.09.2019-y., 09/19/822/3840-son)

42. Muomalaga layoqatsiz va muomala layoqati cheklangan fuqarolar, muomalaga layoqatli, sog‘lig‘ining holatiga ko‘ra vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan voyaga yetgan shaxslarni o‘z vaqtida aniqlash, hisobga olish va ularga g‘amxo‘rlik ko‘rsatish, ularning huquqi, erkinligi va qonuniy manfaatlarini himoya qilish tegishli ravishda viloyat, tuman, shahar psixonevrologiya, narkologiya dispansyerlari va tuman poliklinikalari mutaxassislari, shuningdek tuman, shahar tibbiyot birlashmalari, bandlikka ko‘maklashish va aholini ijtimoiy muhofaza qilish markazlari huzuridagi vasiylik va homiylik bo‘yicha komissiyalar tomonidan amalga oshiriladi.

(42-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 12-iyuldagi 532-sonli qarori tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 16.07.2018-y., 09/18/532/1507-son)

43. Vasiylik va homiylik masalalarini hal qilish uchun viloyat, tuman, shahar psixonevrologiya, narkologiya dispansyerlari, tuman poliklinikalari, tuman, shahar tibbiyot birlashmalari, bandlikka ko‘maklashish va aholini ijtimoiy muhofaza qilish markazlari huzurida vasiylik va homiylik bo‘yicha komissiyalar tashkil etiladi.

(43-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 12-iyuldagi 532-sonli qarori tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 16.07.2018-y., 09/18/532/1507-son)

44. Tuman, shahar tibbiyot birlashmalari huzuridagi vasiylik va homiylik bo‘yicha komissiya quyidagi vazifalarning amalga oshirilishini ta’minlaydi:

muomalaga layoqatsiz va muomala layoqati cheklangan fuqarolarni aniqlash hamda ularning hisobini yuritish;

vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan muomalaga layoqatsiz va muomala layoqati cheklangan shaxslar va ularga tegishli mol-mulkning, shuningdek vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxslarning hisobini yuritish, ushbu ma’lumotlarni davlat reyestriga kiritish uchun tuman, shahar hokimligiga taqdim etish;

homiylikdagi shaxslarning shaxsiy hujjatlar yig‘majildlarini yuritish;

vasiylik yoki homiylikni belgilash, tugatish, vasiylarning yoki homiylarning o‘z majburiyatlarini bajarishdan ozod etish yoxud chetlashtirish uchun zarur bo‘lgan hujjatlarni tuman, shahar hokimligiga taqdim etish;

spirtli ichimliklar, giyohvandlik moddalari va psixotrop moddalarni suiiste’mol qilishi natijasida fuqaroni muomala layoqati cheklangan deb topish yoki fuqaroni ruhiy holati buzilganligi (ruhiy kasalligi yoxud aqli zaifligi) tufayli muomalaga layoqatsiz deb topish haqida sudga ariza bilan murojaat etish;

vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxslarning davolanganlik yoki ular ahvolining yaxshilanishi holatlarida ularning muomalaga layoqatini tiklash masalasida sudga iltimos bilan murojaat etish va sud majlislarida ishtirok etish;

tuman, shahar psixonevrologiya, narkologiya dispansyerlari va tuman poliklinikalar huzuridagi vasiylik va homiylik bo‘yicha komissiyalar faoliyatini muvofiqlashtirish.

(44-bandning sakkizinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 12-iyuldagi 532-sonli qarori tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 16.07.2018-y., 09/18/532/1507-son)

Tuman, shahar tibbiyot birlashmalari huzuridagi vasiylik va homiylik bo‘yicha komissiyalar qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vazifalarni ham amalga oshirishlari mumkin.

45. Tuman, shahar tibbiyot birlashmalari huzuridagi vasiylik va homiylik bo‘yicha komissiyalar tarkibi besh kishidan iborat bo‘ladi, shu jumladan:

komissiya raisi — boshliqning ambulatoriya-poliklinika yordami bo‘yicha o‘rinbosari;

komissiya a’zolari — tashkiliy-metodik bo‘lim mutaxassisi (mas’ul kotib), yuriskonsult, shifokor-psixiatr, oila(hudud) shifokori.

46. Viloyat, tuman, shahar psixonevrologiya, narkologiya dispansyerlari va tuman poliklinikalari huzuridagi vasiylik va homiylik bo‘yicha komissiya quyidagi vazifalarning amalga oshirilishini ta’minlaydi:

(46-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 12-iyuldagi 532-sonli qarori tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 16.07.2018-y., 09/18/532/1507-son)

muomalaga layoqatsiz va muomala layoqati cheklangan fuqarolarning hisobini yuritish;

spirtli ichimliklar, giyohvandlik moddalari va psixotrop moddalarni suiiste’mol qilishi natijasida fuqaroni muomala layoqati cheklangan deb topish yoki fuqaroni ruhiy holati buzilganligi (ruhiy kasalligi yoxud aqli zaifligi) tufayli muomalaga layoqatsiz deb topish haqida sudga ariza bilan murojaat etish uchun hujjatlarni tayyorlash;

vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxslarning davolanganlik yoki ular ahvolining yaxshilanishi holatlarida ularning muomalaga layoqatini tiklash masalasida sudga iltimos bilan murojaat etish;

homiylikdagi shaxslarni davolash, parvarish qilish, tibbiy-ijtimoiy jihatdan tiklash ishlarini amalga oshirish;

vasiy yoki homiy tomonidan o‘z majburiyatlari bajarilishini nazorat qilish, ushbu shaxslar tomonidan o‘z majburiyatlarini bajarmaslik yoki zarur darajada bajarmaslik holatlarida tegishli dalolatnomani tuzish va tuman, shahar hokimligi huzuridagi vasiylik va homiylik komissiyasiga yuborish;

vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan hamda vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxslar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni tuman, shahar tibbiyot birlashmalariga yuborish.

47. Viloyat, tuman, shahar psixonevrologiya, narkologiya dispansyerlari va tuman poliklinikalari huzuridagi vasiylik va homiylik bo‘yicha komissiyaning tarkibi besh kishidan iborat bo‘ladi, shu jumladan:

(47-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 12-iyuldagi 532-sonli qarori tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 16.07.2018-y., 09/18/532/1507-son)

komissiya raisi — bosh shifokorning davolash ishlari bo‘yicha o‘rinbosari;

komissiya a’zolari — tibbiy hamshira (mas’ul kotib), shifokor-psixiatr (shifokor-narkolog), shifokor-nevropatolog, oila (hudud) shifokori.

(47-bandning uchinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 12-iyuldagi 532-sonli qarori tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 16.07.2018-y., 09/18/532/1507-son)

48. Viloyat, tuman, shahar psixonevrologiya, narkologiya dispansyerlari va tuman poliklinikalari huzuridagi vasiylik va homiylik bo‘yicha komissiya tarkibi tibbiy muassasa bosh shifokori buyrug‘i bilan tasdiqlanadi.

(48-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 12-iyuldagi 532-sonli qarori tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 16.07.2018-y., 09/18/532/1507-son)

49. Tuman, shahar bandlikka ko‘maklashish va aholini ijtimoiy muhofaza qilish markazlari huzuridagi vasiylik va homiylik bo‘yicha komissiya quyidagi vazifalarning amalga oshirilishini ta’minlaydi:

sog‘lig‘ining holatiga ko‘ra homiylikka muhtoj bo‘lgan voyaga yetgan fuqarolarni aniqlash va ularning hisobini yuritish;

sog‘lig‘ining holatiga ko‘ra homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan voyaga yetgan fuqarolar, ularni joylashtirish haqidagi ma’lumotlarni davlat reyestriga kiritish uchun tuman, shahar hokimligiga taqdim etish;

homiylikdagi shaxslarning shaxsiy hujjatlar yig‘majildlarini yuritish;

homiylikni belgilash, tugatish, homiylarning o‘z majburiyatlarini bajarishdan ozod etish yoki chetlashtirish uchun zarur bo‘lgan hujjatlarni tuman, shahar hokimligiga taqdim etish.

Tuman, shahar bandlikka ko‘maklashish va aholini ijtimoiy muhofaza qilish markazlari huzuridagi vasiylik va homiylik bo‘yicha komissiyalar qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarni ham amalga oshirishi mumkin.

50. Tuman, shahar bandlikka ko‘maklashish va aholini ijtimoiy muhofaza qilish markazlari huzuridagi vasiylik va homiylik bo‘yicha komissiyalar tarkibi besh kishidan iborat bo‘ladi, shu jumladan:

komissiya raisi — bandlikka ko‘maklashish va aholini ijtimoiy muhofaza qilish markazi rahbarining o‘rinbosari;

komissiya a’zolari — aholiga ijtimoiy yordam ko‘rsatish bo‘yicha guruh mutaxassisi (mas’ul kotib), aholini ijtimoiy muhofaza qilish bo‘yicha guruh mutaxassisi, ijtimoiy xodim, yuriskonsult.

51. Tuman, shahar tibbiyot birlashmalari, bandlikka ko‘maklashish va aholini ijtimoiy muhofaza qilish markazlari huzuridagi vasiylik va homiylik bo‘yicha komissiyalar tarkibi tibbiyot birlashmasi yoki bandlikka ko‘maklashish va aholini ijtimoiy muhofaza qilish markazi rahbari buyrug‘i bilan tasdiqlanadi.

52. Vasiylik o‘n to‘rt yoshga to‘lmagan yetim bolalarga va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalarga, shuningdek sud tomonidan muomalaga layoqatsiz deb topilgan fuqarolarga ta’minot, tarbiya va ta’lim berish, ularning mulkiy, shaxsiy nomulkiy huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish maqsadida belgilanadi.

Homiylik o‘n to‘rt yoshdan o‘n sakkiz yoshgacha bo‘lgan yetim va ota-onasining qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalarga, shuningdek sud tomonidan muomala layoqati cheklangan deb topilgan fuqarolarga ta’minot, tarbiya va ta’lim berish, ularning mulkiy shaxsiy nomulkiy huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish maqsadida belgilanadi.

53. Vasiylik yoki homiylik yetim bolalarga va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalarga quyidagi hollarda belgilanadi:

ota-onasi vafot etganda yoki sud tomonidan vafot etgan deb e’lon qilinganda;

ota-onasi sud qarori bilan ota-onalik huquqidan mahrum etilganda yoki ularning ota-onalik huquqi cheklanganda;

ota-onasi ikki oydan ortiq kasal bo‘lishi oqibatida o‘zlarining ota-onalik majburiyatlarini bajara olmaganda;

ota-onasi sud qarori bilan muomalaga layoqatsiz deb topilganda;

ota-onasi yashash joyida vaqtincha bo‘lmaganda, agar bola ular tomonidan olti oydan ortiq muddatga qarindoshlarining yoki boshqa yaqin kishilarining vasiyligida yoki homiyligida va nazoratida qoldirilgan bo‘lsa;

ota-onasi yashash joyida olti oydan kam muddatga vaqtincha bo‘lmaganda, agar bola ular tomonidan qarindoshlarining yoki boshqa yaqin kishilarining vasiyligida yoki homiyligida va nazoratida qoldirilgan bo‘lsa, agar vasiylik yoki homiylik bolaning manfaatlari uchun zarur bo‘lsa;

ota-onasi bedarak yo‘qolganda;

ota-onasi bolalarni tarbiyalash yoki ularning huquq va manfaatlarini himoya qilishdan bo‘yin tovlaganda, shu jumladan, ota-ona tarbiya, davolash muassasalari, aholini ijtimoiy muhofaza qilish muassasalari va shunga o‘xshash muassasalardan bolasini olishdan bosh tortganda, shuningdek, boshqa zarur hollarda.

Ota-onalik huquqidan mahrum qilinmagan ota-onasi bo‘lgan voyaga yetmagan bolaga, agar ota-onasi bilan turishi ushbu shaxsning qonuniy manfaatlariga javob bermasligi hamda uning hayoti yoki sog‘lig‘i uchun bevosita tahdid mavjudligi vasiylik va homiylik organi tomonidan aniqlanganda vasiy yoki homiy tayinlanishi mumkin.

54. Sog‘lig‘ining holatiga ko‘ra o‘z huquqlarini mustaqil ravishda amalga oshira olmaydigan va majburiyatlarini bajara olmaydigan voyaga yetgan muomalaga layoqatli shaxslarga nisbatan homiylik ushbu shaxslarning iltimosiga binoan belgilanishi mumkin.

55. Vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxslarning hisobini yuritish, vasiylik va homiylikni belgilash va amalga oshirish ushbu Nizomga ilovaga muvofiq sxema bo‘yicha bajariladi.

56. Maktabgacha ta’lim muassasalari, umumta’lim muassasalari, o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi muassasalari, davolash muassasalari, aholini ijtimoiy muhofaza qilish muassasalari, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari, xususiy uy-joy mulkdorlari shirkatlari, huquqni muhofaza qilish organlari, voyaga yetmaganlar ishlari bo‘yicha idoralararo komissiyalar, Odam savdosi jabrdiydalariga yordam berish va ularni himoya qilish bo‘yicha Respublika reabilitatsiya markazi va boshqa muassasalar, shuningdek fuqarolar vasiylik va homiylik organlariga quyidagi vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxslar aniqlanganda:

(56-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2017-yil 16-iyundagi 385-sonli qarori tahririda — O‘R QHT, 2017-y., 25-son, 539-modda)

ota-onasi vafot etgan yoki sud tomonidan vafot etgan deb e’lon qilingan bolalar to‘g‘risida;

ota-onasi ota-onalik huquqidan mahrum qilingan bolalar to‘g‘risida;

ota-onasi ota-onalik huquqlari cheklangan bolalar to‘g‘risida;

ota-onasining tarbiyasida bo‘lishi bolalar manfaatlariga zid bo‘lganda, shuningdek ularning hayoti va sog‘lig‘i uchun bevosita tahdid mavjud bo‘lgan bolalar to‘g‘risida;

ota-onasi 6 oydan ortiq muddatda yo‘q bo‘lgan bolalar to‘g‘risida, agar bola qarindoshlarining yoki boshqa yaqin kishilarining vasiyligida yoki homiyligida va nazoratida qoldirilgan bo‘lsa;

ota-onasi 6 oydan kam muddatda vaqtincha bo‘lmagan bolalar to‘g‘risida, agar bu bolalarning manfaatlari uchun zarur bo‘lsa;

ota-onasining kasalligi sababli ota-onasining qarovisiz qolgan bolalar to‘g‘risida;

ota-onasi ularni tarbiyalash, davolash muassasalaridan, aholini ijtimoiy muhofaza qilish muassasalaridan va boshqa shunga o‘xshash muassasalardan olishdan bosh tortgan bolalar to‘g‘risida;

odam savdosidan jabrlangan bolalar to‘g‘risida;

ota-onasi noma’lum bo‘lgan yoxud ular sud tomonidan bedarak yo‘qolgan deb e’tirof etilgan bolalar to‘g‘risida;

boshqa sabablarga ko‘ra ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalar to‘g‘risida;

sud tomonidan muomalaga layoqatsiz yoki muomalaga layoqati cheklangan deb e’tirof etilgan fuqarolar to‘g‘risida;

sog‘lig‘ining holatiga ko‘ra homiy tayinlanishiga muhtoj bo‘lgan voyaga yetgan muomalaga layoqatli shaxslar to‘g‘risida ma’lumotlar berishi shart.

57. Vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxslar haqidagi ma’lumotlar vasiylik va homiylik organlariga mazkur shaxslar aniqlangan kundan e’tiboran yetti kun mobaynida yozma shaklda yuboradi.

58. Vasiylik yoki homiylik belgilash zarurligi haqida vasiylik va homiylik organlariga ma’lum bo‘lgan kundan e’tiboran bir oydan kechiktirmay vasiy yoki homiy tayinlanishi kerak.

59. Vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxslar aniqlangan hollarda, vasiylik va homiylik organi bunday ma’lumotlar olingan kundan e’tiboran uch kun mobaynida ularning turmush va ta’minot sharoitlarini tekshiruvdan o‘tkazadi hamda bu haqda dalolatnoma tuzadi.

60. Tekshiruv o‘tkazilgandan so‘ng vasiylik va homiylik organi yetti kun mobaynida quyidagilarni amalga oshiradi:

yetim bolalar va ota-onasining qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalarga nisbatan vasiylik yoki homiylik belgilash zarurligi to‘g‘risida xulosa tayyorlaydi;

vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxslarga vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxslarning turmush sharoitlarini tekshiruvdan o‘tkazadi va bu haqda dalolatnoma tuzadi;

Vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxslarga vasiy yoki xomiy bo‘lish istagini bildirgan shaxslarning tavsifnomalarini, ularning yashash joyidagi fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlaridan so‘rab oladi;

(60-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 3-oktabrdagi 789-sonli qaroriga asosan to‘rtinchi xatboshi bilan to‘ldirilgan — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 04.10.2018-y., 09/18/789/1993-son)

vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxsning vasiy yoki homiy etib tayinlanishi mumkinligi to‘g‘risida xulosa tayyorlaydi.

61. Vasiylik va homiylikka oid ishlarni ko‘rib chiqishda vasiylik va homiylik organlari vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxslarni, vasiylar va homiylarni, ariza beruvchilarni, manfaatdor va ishga aloqador shaxslar (qarindoshlar, nodavlat notijorat tashkilotlari, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari, voyaga yetmaganlar ishlari bo‘yicha idoralararo komissiya a’zolari, ekspertlar, guvohlar hamda ayrim hollarda — vasiylikka yoki homiylikka muhtoj shaxslar)ni taklif qilishi mumkin.

(61-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2017-yil 16-iyundagi 385-sonli qarori tahririda — O‘R QHT, 2017-y., 25-son, 539-modda)

62. Vasiylik va homiylik vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxs yashayotgan joyda, agar shaxsning muayyan yashash joyi bo‘lmasa, vasiy yoki homiy yashayotgan joyda belgilanadi.

63. Vasiylik va homiylik tuman, shahar hokimining qarori bilan belgilanadi.

64. Vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxslarga vasiy yoki homiy tayinlash uchun vasiylik va homiylik organlari tomonidan vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxslarni vasiy yoki homiy tayinlash mumkinligi to‘g‘risida xulosa berilgan kundan boshlab yetti kun mobaynida tuman, shahar hokimligiga mazkur Nizomning 78 — 82-bandlarida nazarda tutilgan tegishli hujjatlarni taqdim etadi.

65. Tuman, shahar hokimi hujjatlarni olgan kundan boshlab uch kun mobaynida vasiylik va homiylik organlari tomonidan taqdim qilingan hujjatlarni tuman, shahar hokimligi huzuridagi vasiylik va homiylik bo‘yicha komissiyaga ko‘rib chiqish uchun kiritadi.

66. Tuman, shahar hokimligi huzuridagi vasiylik va homiylik bo‘yicha komissiya vasiylik va homiylikni belgilash yuzasidan taqdim qilingan hujjatlarni besh kun mobaynida ko‘rib chiqadi va tegishli xulosa tayyorlaydi.

67. Tuman, shahar hokimligi huzuridagi vasiylik va homiylik bo‘yicha komissiya xulosasi asosida besh kun mobaynida vasiylik yoki homiylik bo‘yicha majburiyatlarni bajarish uchun tuman, shahar hokimining qarori bilan vasiy yoki homiy tayinlanadi.

Hokimning vasiy yoki homiyni tayinlash bo‘yicha qarori bir kun mobaynida vasiylik va homiylik organlari tomonidan vasiy yoki homiylarga yuboriladi.

68. Vasiy yoki homiy tayinlashda uning axloqiy va boshqa shaxsiy fazilatlari, majburiyatlarni bajarish qobiliyati, vasiy, homiy va vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxs o‘rtasidagi munosabatlar, vasiy yoki homiy oilasining vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxsga munosabati, shuningdek 10 yoshga to‘lgan homiylikka olinuvchining istagi inobatga olinishi lozim.

69. Vasiy yoki homiy etib voyaga yetgan fuqarolar ularning roziligi bilangina, mazkur Nizomning 68-bandida nazarda tutilgan holatlar hisobga olingan holda, tayinlanishi mumkin.

70. Tarbiyalash va davolash muassasalari, aholini ijtimoiy himoya qilish muassasalari, o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi muassasalari va boshqa shunga o‘xshash muassasalarda ta’lim-tarbiya olayotgan va ta’minotida bo‘lgan davrda vasiylik va homiylik belgilanishiga muhtoj shaxslarga vasiylik yoki homiylik belgilanmaydi, vasiylar va homiylar majburiyatlarini bajarish ushbu muassasalarga yuklanadi.

71. Quyidagi shaxslar vasiy va homiy etib tayinlanishi mumkin emas;

ota-onalik huquqidan mahrum etilganlar yoki ota-onalik huquqi cheklanganlar;

sud tomonidan muomalaga layoqatsiz yoki muomala layoqati cheklangan deb topilgan shaxslar;

sobiq farzandlikka oluvchilar, agar farzandlikka olish ularning o‘z zimmasiga yuklangan majburiyatlarini bajarishdan bo‘yin tovlaganligi yoki lozim darajada bajarmaganligi, ota-onalik huquqlarini suiiste’mol qilganligi, farzandlikka olinganlar bilan shafqatsiz munosabatda bo‘lganligi, surunkali alkogolizm yoki giyohvandlikka mubtalo bo‘lganligi oqibatida bekor qilingan bo‘lsa;

o‘z zimmalariga yuklangan majburiyatlarini bajarmaganligi yoki lozim darajada bajarmaganligi yoki o‘z huquqlarini suiiste’mol qilganligi uchun vasiy yoki homiy majburiyatlarini bajarishdan chetlashtirilgan shaxslar;

qasddan sodir etgan jinoyati uchun ilgari hukm qilinganlar.

72. Vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxslarning mol-mulkini boshqarish mol-mulkning joylashgan joyi bo‘yicha belgilanadi.

Vasiylar va homiylar vasiylik yoki homiylikdagi shaxslarning mol-mulkini boshqarish, ularga tegishli mol-mulkni boshqalarga o‘tkazish, vasiylik va homiylikdagi shaxslarga tegishli pul va boshqa qimmatli buyumlarni saqlash, mol-mulkni boshqarish va saqlash bo‘yicha hisobotni belgilangan tartibda taqdim etadilar.

73. Ota-ona yashash joyida vaqtincha bo‘lmaganda, agar bola ular tomonidan olti oydan ortiq muddatga qarindoshlarining yoki boshqa yaqin kishilarining vasiyligida yoki homiyligida va nazoratida qoldirilgan bo‘lsa, ularning vasiy yoki homiy tayinlash to‘g‘risidagi arizasi asosida, ushbu arizada aniq shaxs hamda vasiy yoki homiy vakolatlarining amal qilish muddati ko‘rsatilgan holda, mazkur shaxslarning bolaga nisbatan vasiyligi yoki homiyligi belgilanadi.

Ota-ona yashash joyida olti oydan kam muddatda vaqtincha bo‘lmaganda, agar bola ular tomonidan qarindoshlarining yoki boshqa yaqin kishilarining vasiyligida yoki homiyligida va nazoratida qoldirilgan bo‘lsa, vasiylik yoki homiylik, agar bu bolaning manfaatlari uchun zarur bo‘lsa, ularning vasiy yoki homiy tayinlash to‘g‘risidagi arizasi asosida, ushbu arizada aniq shaxs hamda vasiy yoki homiy vakolatlarining amal qilish muddati ko‘rsatilgan holda belgilanadi.

74. Agar vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxsning manfaatini ko‘zlab unga darhol vasiy yoki homiy tayinlanishi zarur bo‘lsa, shu jumladan bolalar ota-onasidan yoxud ularning o‘rnini bosuvchi shaxslardan olib qo‘yilsa vasiylik va homiylik organi bir oy muddatga dastlabki tarzda vasiy yoki homiy tayinlash to‘g‘risida qaror qabul qilishga haqli.

Dastlabki tarzda vasiy yoki homiy tayinlash vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxsning arizasiga ko‘ra, agar mazkur shaxs tomonidan o‘z shaxsini tasdiqlovchi hujjat, shuningdek vasiylik va homiylik organi tomonidan uning turmush sharoitlarini tekshirish dalolatnomasi taqdim etilsa, vasiylik va homiylik organi tomonidan amalga oshiriladi.

(74-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 3-oktabrdagi 789-sonli qarori tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 04.10.2018-y., 09/18/789/1993-son)

Dastlabki tarzda tayinlangan vasiylar yoki homiylar vasiyning yoki homiyning barcha huquqlari va majburiyatlariga ega bo‘ladi, vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxsning mol-mulkini uning nomidan tasarruf etish huquqi bundan mustasno.

Agar vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxsga dastlabki tarzda vasiy yoki homiy tayinlash to‘g‘risida qaror qabul qilingan kundan e’tiboran bir oy o‘tgunga qadar joylashtirishning u yoki bu shakli tanlangan bo‘lsa yoxud vaqtincha tayinlangan vasiy yoki homiy unga vasiy yoki homiy etib tayinlanmasa, dastlabki tarzdagi vasiylik yoki homiylik tugaydi.

75. Vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxsning qonuniy manfaatlaridan kelib chiqqan holda, unga tuman, shahar hokimi qarori bilan bir nechta vasiy yoki homiy tayinlanishi mumkin.

Bir nechta vasiy yoki homiy tayinlanganda, vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxsning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish bir vaqtning o‘zida barcha vasiylar yoki homiylar tomonidan amalga oshiriladi. Agar vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxsning ishlarini yuritish vasiylarning yoki homiylarning biriga topshirilsa, bu shaxs qolgan vasiylardan yoki homiylardan ishonchnomalar olgan bo‘lishi lozim.

Bir nechta vasiy yoki homiy tayinlanganda, vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxsning parvarish qilinishini ta’minlash va uning tibbiy yordamni o‘z vaqtida olishiga ko‘maklashishga doir majburiyatlar, vasiylikdagi yoki homiylikdagi voyaga yetmagan shaxsga nisbatan esa, shuningdek ta’minot, tarbiya va ta’lim berishga doir majburiyatlar vasiylik va homiylik organlarining ularni tayinlash haqidagi xulosasiga muvofiq vasiylar yoki homiylar o‘rtasida taqsimlanadi.

Vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxsning va bir vaqtning o‘zida barcha vasiylarning yoki homiylarning manfaatlari o‘rtasida, shuningdek vasiylar yoki homiylar o‘z majburiyatlarini bajarayotganda vasiylar yoki homiylar o‘rtasida qarama-qarshiliklar yuzaga kelgan taqdirda, vasiylik va homiylik organi yuzaga kelgan qarama-qarshiliklar hal etilgunga qadar vasiyning yoki homiyning majburiyatlarini bajaradi.

76. Zarurat bo‘lganda, vasiylikka yoki homiylikka olinuvchilarning qonuniy manfaatlaridan kelib chiqqan holda, tuman, shahar hokimi qarori bilan bir shaxs bir nechta vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxsga vasiy yoki homiy etib tayinlanishi mumkin.

Shaxsni ikkinchi va undan keyingi vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxslarga vasiy yoki homiy etib tayinlash to‘g‘risidagi tuman, shahar hokimi qarorida boshqa shaxs vasiy yoki homiy etib tayinlanishi mumkin emasligining sabablari ko‘rsatilgan bo‘lishi shart.

Aynan bir vasiy yoki homiy o‘z majburiyatlarini bajarayotganda uning vasiyligidagi yoki homiyligidagi shaxslarning manfaatlari o‘rtasida qarama-qarshiliklar yuzaga kelgan taqdirda, vasiylik va homiylik organi yuzaga kelgan qarama-qarshiliklar hal etilgunga qadar vasiyning yoki homiyning majburiyatlarini bajaradi.

77. Tuman, shahar hokimi qarori bilan ota-onaning uzrli sabablarga ko‘ra o‘zlarining ota-onalik majburiyatlarini bajara olmaydigan davr uchun o‘zining voyaga yetmagan bolalariga vasiy yoki homiy tayinlash to‘g‘risidagi arizasi asosida vasiy yoki homiy tayinlanishi mumkin, ushbu arizada aniq shaxs hamda vasiy yoki homiy vakolatlarining amal qilish muddati ko‘rsatiladi.

Voyaga yetmagan bolalarning ota-onasi o‘z sog‘lig‘i holatiga ko‘ra bolalariga vasiyni yoki homiyni, agar uning roziligi bo‘lsa, belgilashi mumkin. Ota-onaning o‘z voyaga yetmagan bolalariga vasiy yoki homiy tayinlash haqidagi arizasi bolalarning yashash joyidagi vasiylik va homiylik organiga beriladi.

Ota-onaning o‘z voyaga yetmagan bolalariga vasiy yoki homiy tayinlash haqidagi arizasi ushbu ariza yozilgan sana ko‘rsatilgan holda ularning o‘z qo‘li bilan imzolangan va notarial tartibda tasdiqlangan bo‘lishi kerak.

Ota-ona o‘z voyaga yetmagan bolalariga vasiy yoki homiy tayinlash haqidagi arizasini bolalarning yashash joyidagi vasiylik va homiylik organiga yangi ariza berish yo‘li bilan bekor qilishga yoki o‘zgartirishga haqli.

O‘n to‘rt yoshga to‘lgan voyaga yetmaganga homiy voyaga yetmaganning aniq shaxs ko‘rsatilgan arizasiga ko‘ra tuman, shahar hokimi qarori bilan tayinlanishi mumkin.

Tuman, shahar hokimi voyaga yetmaganning otasi (onasi) yoki ota-onasi yoxud o‘n to‘rt yoshga to‘lgan voyaga yetmaganning o‘zi ko‘rsatgan shaxsni vasiy yoki homiy etib tayinlashni rad etish to‘g‘risidagi qarorni faqat bunday tayinlash qonun hujjatlariga yoxud voyaga yetmaganning qonuniy manfaatlariga zid bo‘lgan taqdirda qabul qiladi.

78. Vasiylik va homiylik organlari vasiylik yoki homiylik belgilanayotgan bola to‘g‘risida quyidagi hujjatlarni tuman, shahar hokimligiga taqdim etadilar:

a) tug‘ilganlik haqida guvohnoma (pasport) nusxasi;

bolalarning ota-ona qarovisiz qolganlik holatini tasdiqlovchi quyidagi hujjatlardan biri:

ota-onasining o‘limi haqidagi guvohnomalar nusxasi;

ota-onasining yoki ulardan birining ota-onalik huquqidan mahrum etilganligi, muomalaga layoqatsiz yoki muomala layoqati cheklanganligi yoxud bedarak yo‘qolgan deb topilganligi haqida sud qarori;

ota-onalarning bolalarni tarbiyalashdan va ta’minotidan bo‘yin tovlaganligi, ota-onalarga qidiruv e’lon qilinganligi haqidagi hujjatlar, ichki ishlar organlari, davolash muassasalari va shunga o‘xshash boshqa muassasalarning bolalarning ota-onasiz qolganligi to‘g‘risidagi dalolatnomalari;

b) sog‘lig‘i to‘g‘risida tibbiy muassasa (tibbiy-maslahat komissiyasi)ning xulosasi;

v) vasiylik yoki homiylik belgilanayotgan shaxsning turar joyi, mol-mulki to‘g‘risidagi ma’lumotlar;

g) vasiylik va homiylik organining vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxsning, shuningdek vasiylik yoki homiylikka olish istagini bildirgan shaxsning turmush sharoitlari, oila a’zolarining salomatligi va oilaning boshqa sharoitlari to‘g‘risidagi tekshiruv dalolatnomalari;

d) vasiylik va homiylik organining vasiy yoki homiy belgilanishiga muhtoj shaxslarga nisbatan vasiy yoki homiy belgilash zarurligi, vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxsning vasiy yoki homiy etib tayinlanishi mumkinligi to‘g‘risidagi xulosalari.

79. Vasiylik va homiylik organlari muomalaga layoqatsiz yoki muomala layoqati cheklangan fuqarolar, sog‘lig‘ining holatiga ko‘ra homiylikka muhtoj bo‘lgan voyaga yetgan muomalaga layoqatli fuqarolar to‘g‘risida quyidagi hujjatlarni taqdim etadi:

shaxsini tasdiqlovchi hujjatning nusxasi;

shaxsning muomala layoqati cheklanganligi yoki muomalaga layoqatsiz deb e’tirof etilgani to‘g‘risidagi sud qarori (muomala layoqati cheklangan yoki muomalaga layoqatsiz shaxslar uchun);

davolash muassasasining (vrachlik-maslahat komissiyasining) fuqaroning sog‘lig‘i to‘g‘risidagi xulosasi;

vasiylik va homiylik organining vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxsning, shuningdek vasiylik yoki homiylikka olish istagini bildirgan shaxsning turmush sharoitlari to‘g‘risidagi tekshiruv dalolatnomasi;

vasiylik va homiylik organining vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxsning vasiy yoki homiy etib tayinlanishi mumkinligi to‘g‘risidagi xulosasi.

80. Vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxslar vasiy yoki homiy etib tayinlanishi uchun quyidagi hujjatlarni taqdim etishi kerak:

a) vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxslarning ismi, familiyasi, otasining ismi, yashash joyi, nikohda turgan shaxs tomonidan nikohda qachondan beri turganligi (nikohda turgan shaxs uchun), er-xotinning birga yoki alohida yashashi, oilada farzandlar bo‘lsa — ularning soni va yoshi, shuningdek vasiylik yoki homiylikka olinuvchining familiyasi, ismi, otasining ismi, yoshi, vasiylik yoki homiylikka olish asoslari ko‘rsatilgan ariza;

b) shaxsini tasdiqlovchi hujjat;

v) yashash joyidagi fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organidan oila a’zolari ko‘rsatilgan holda olingan ma’lumotnoma;

g) nikohda turgan shaxslar uchun — nikoh tuzilganligi to‘g‘risidagi guvohnomaning (nikoh bekor qilinganligi to‘g‘risidagi guvohnomaning) nusxasi;

(80-bandining “d” kichik bandi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2017-yil 20-dekabrdagi 1001-sonli qaroriga asosan chiqarilgan — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 23.12.2017-y., 10/17/1001/0447-son)

e) ish joyidan ish haqi ko‘rsatilgan ma’lumotnoma;

(80-bandning “j” kichik bandi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 3-oktabrdagi 789-sonli qaroriga asosan chiqarilgan — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 04.10.2018-y., 09/18/789/1993-son)

z) ish joyidan olingan tavsifnoma;

(80-bandning “z” kichik bandi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 3-oktabrdagi 789-sonli qarori tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 04.10.2018-y., 09/18/789/1993-son)

i) vasiy va homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxslarning sog‘lig‘i to‘g‘risida davlat muassasasining (vrachlik-maslahat komissiyasining) xulosasi, ruhiy va narkologiya muassasalaridan, sil kasalligiga qarshi kurashish dispanseridan olingan ma’lumotnomalar;

k) vasiy va homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxslar qasddan sodir etgan jinoyati uchun ilgari sudlanmaganligi haqida ichki ishlar organining axborot markazidan olingan ma’lumotnoma.

81. Voyaga yetmaganlarga ular ota-onasining yoki voyaga yetmaganlarning o‘z arizasiga ko‘ra vasiy yoki homiy tayinlashda, shuningdek ota-onalik huquqidan mahrum qilinmagan ota-onasi bo‘lgan voyaga yetmaganga vasiy yoki homiy tayinlashda vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxslar quyidagi hujjatlarni taqdim etadilar:

a) bolaning familiyasi, ismi, otasining ismi, yashash joyi, bolani vasiylik yoki homiylikka qoldirish muddatlari va asoslari ko‘rsatilgan ota-onaning arizasi;

b) vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxslarning familiyasi, ismi, otasining ismi, yashash joyi, nikohda turganligi, er-xotinning birga yoki alohida yashashi, oilada farzandlar bo‘lsa — ularning soni va yoshi, vasiylik yoki homiylikka olinuvchining familiyasi, ismi, otasining ismi, yoshi, vasiylik yoki homiylikka olish asoslari ko‘rsatilgan arizasi;

v) shaxsini tasdiqlovchi hujjat;

g) nikohda turgan shaxslar (shaxs) tomonidan vasiylik yoki homiylikka olinganda — vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxsning nikoh tuzilganligi to‘g‘risidagi guvohnomaning nusxasi;

(81-bandining “d” kichik bandi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2017-yil 20-dekabrdagi 1001-sonli qaroriga asosan chiqarilgan — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 23.12.2017-y., 10/17/1001/0447-son)

(81-bandning “e” kichik bandi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 3-oktabrdagi 789-sonli qaroriga asosan chiqarilgan — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 04.10.2018-y., 09/18/789/1993-son)

j) ish joyidan olingan tavsifnoma;

(81-bandning “j” kichik bandi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 3-oktabrdagi 789-sonli qarori tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 04.10.2018-y., 09/18/789/1993-son)

z) vasiy va homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxslarning sog‘lig‘i to‘g‘risida davolash muassasasining (vrachlik-maslahat komissiyasining) xulosasi.

82. Dastlabki tarzda vasiy yoki homiy tayinlash uchun vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxslar quyidagi hujjatlarni taqdim etishi kerak:

a) vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxslarning ismi, familiyasi, otasining ismi, yashash joyi, nikohda turgan shaxs tomonidan nikohda qachondan beri turganligi va ularning birga yoki alohida yashashi, oilada farzandlar bo‘lsa — ularning soni, yoshi hamda vasiylik yoki homiylikka olinuvchining familiyasi, ismi, otasining ismi, yoshi, shuningdek vasiylik yoki homiylikka olish asoslari ko‘rsatilgan ariza;

b) shaxsini tasdiqlovchi hujjat;

v) turar joyidan oila a’zolari ko‘rsatilgan ma’lumotnoma;

(82-bandning “g” kichik bandi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 3-oktabrdagi 789-sonli qaroriga asosan chiqarilgan — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 04.10.2018-y., 09/18/789/1993-son)

83. Vasiylar o‘z vasiyligidagi shaxslarning qonuniy vakili bo‘lib, ularning nomidan va ularning manfaatlarini ko‘zlab zarur bitimlarni tuzadi.

Homiylar o‘z homiyligidagi shaxslarning qonuniy vakili bo‘lib, homiyligidagi shaxslarga o‘z huquqlarini amalga oshirishida va majburiyatlarini bajarishida ko‘maklashadi, shuningdek ularni uchinchi shaxslarning suiiste’molliklaridan muhofaza qiladi.

Vasiylar va homiylar vasiylik yoki homiylikdagi shaxslarning huquq va manfaatlarini barcha muassasalarda, shu jumladan, sudda ham alohida ishonchnomasiz himoya qiladi.

84. Vasiylar va homiylar quyidagi huquqlarga ega:

o‘z vasiyligidagi yoki homiyligidagi shaxsni uning fikrini hamda vasiylik va homiylik organlarining tavsiyalarini hisobga olgan holda tarbiyalash usullarini mustaqil belgilash;

o‘z vasiyligidagi yoki homiyligidagi shaxsni qonuniy asoslarsiz o‘zida ushlab turgan har qanday shaxsdan, shu jumladan ota-onasidan hamda boshqa yaqin qarindoshlaridan uni qaytarib berishni sud tartibida talab qilish;

o‘z vasiyligidagi yoki homiyligidagi shaxsning ta’minoti, unga tarbiya, ta’lim berish va uning sog‘lig‘ini saqlash bo‘yicha huquqiy, uslubiy, diagnostika va maslahat yordami olish;

o‘z vasiyligidagi yoki homiyligidagi shaxs mustaqil ravishda amalga oshirishga haqli bo‘lmagan bitimlarni qonun hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshirish;

zarur ijtimoiy yordam olish uchun vasiylik va homiylik organlariga, ta’lim muassasalariga, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlariga, nodavlat notijorat tashkilotlariga murojaat qilish;

o‘z vasiyligidagi yoki homiyligidagi shaxsning davolanishi va sog‘lig‘ini tiklashi maqsadida davolash, sanatoriy-kurort muassasalariga yo‘llanmalar olish uchun sog‘liqni saqlash muassasalariga murojaat qilish.

Vasiylar va homiylar qonun hujjatlariga muvofiq boshqa huquqlarga ham ega bo‘lishi mumkin.

85. Vasiy yoki homiy o‘z vasiyligidagi yoki homiyligidagi shaxsning ota-onasi va boshqa yaqin qarindoshlari bilan muloqotda bo‘lishiga to‘sqinlik qilishga haqli emas, bunday muloqot vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxsning qonuniy manfaatlariga mos kelmaydigan holatlar bundan mustasno.

86. Vasiylar va homiylar quyidagilarga majbur:

o‘zining yashash joyi o‘zgarganligi haqida vasiylik va homiylik organini xabardor qilish;

o‘z vasiyligidagi yoki homiyligidagi shaxsni tarbiyalashi, uning ta’minoti, sog‘lig‘i, jismoniy, ruhiy, ma’naviy va axloqiy kamoloti haqida g‘amxo‘rlik qilish, shuningdek uning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish;

o‘z vasiyligidagi yoki homiyligidagi shaxsning maktabgacha ta’lim, umumiy o‘rta, o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi olishi uchun sharoitlarni ta’minlash;

alimentlar, pensiyalar, nafaqalar hamda qonun hujjatlariga muvofiq boshqa ijtimoiy to‘lovlar to‘lashni talab qilish yuzasidan zarur choralar ko‘rish;

o‘z vasiyligidagi yoki homiyligidagi shaxsning o‘zlariga topshirilgan mol-mulkini asrab-avaylashi, mol-mulkning qiymati pasayishiga yo‘l qo‘ymasligi hamda undan foyda chiqarishga imkon tug‘dirmaslik;

o‘z vasiyligidagi yoki homiyligidagi shaxslarning mulkiy huquqlariga daxl qiladigan harakatlarni amalga oshirishda vasiylik va homiylik organlarining ruxsatlarini olish;

o‘z vasiyligidagi yoki homiyligidagi shaxsning mol-mulkini boshqarishdan tushgan daromadlardan va boshqa mavjud mablag‘laridan uning ta’minoti uchun foydalanish;

o‘z vasiyligidagi yoki homiyligidagi shaxsning parvarish qilinishini, tibbiy kuzatuvini va davolash-profilaktika muassasalarida davolanishini ta’minlash;

vasiylik va homiylik organlariga o‘z majburiyatlarining bajarilishi haqida hisobotlar taqdim etish;

o‘z vasiyligidagi yoki homiyligidagi shaxs statsionarda davolanish uchun joylashtirilganligi haqida vasiylik va homiylik organlarini xabardor qilish;

agar fuqaroni muomalaga layoqatsiz deb topishga yoki muomala layoqati cheklanganligiga doir asoslar bekor bo‘lgan bo‘lsa, o‘z vasiyligidagi yoki homiyligidagi shaxsni muomalaga layoqatli deb topish to‘g‘risida sudga ariza bilan murojaat qilish;

o‘z vasiyligidagi yoki homiyligidagi voyaga yetmagan shaxs bilan birga yashash.

Homiyning o‘z homiyligidagi o‘n olti yoshga to‘lgan shaxsdan alohida yashashiga, basharti bu homiylikdagi shaxsning tarbiyasiga, ta’minotiga va ta’lim olishiga, huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari himoya qilinishiga salbiy ta’sir ko‘rsatmasa, vasiylik va homiylik organlarining yozma ruxsati bilan yo‘l qo‘yiladi. Homiy o‘z homiyligidagi shaxsdan alohida yashagan taqdirda, uning yashash, ta’lim olish sharoitlarini nazorat qilishi, uni atrofdagilarning salbiy ta’siridan himoya qilishi shart.

O‘z homiyligidagi shaxs bilan birga yashayotgan homiyning yashash joyini o‘zgartirishi vasiylik va homiylik organining yozma ruxsati va o‘n to‘rt yoshga to‘lgan voyaga yetmaganning roziligi bilan amalga oshiriladi.

Vasiylikdagi yoki homiylikdagi voyaga yetmagan shaxsning turar joyi mavjud bo‘lmagan taqdirda, vasiy yoki homiy uy-joy to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga muvofiq uni olish bo‘yicha choralar ko‘rishi shart.

Muomala layoqati cheklangan fuqarolarning homiylari ularni spirtli ichimliklar, giyohvandlik vositalari, psixotrop yoki aql-idrok faoliyatiga ta’sir etuvchi boshqa moddalarni iste’mol etishdan, chekishdan himoya qilishga doir zarur chora-tadbirlarni ko‘rishi shart.

Vasiylar va homiylarning zimmasida qonun hujjatlariga muvofiq boshqa majburiyatlar ham bo‘lishi mumkin.

87. Vasiy yoki homiy, agar o‘z qaramog‘idagi shaxsni spirtli ichimliklar, giyohvandlik moddalari yoxud psixotrop moddalarni iste’mol qilishi natijasida muomala layoqati cheklangan deb topilishiga asos bo‘lgan holatlar barham topsa, uni muomalaga layoqatli deb topishni va vasiylik yoki homiylik bekor qilinishini so‘rab sudga murojaat etishi shart.

88. Vasiy vasiylik va homiylik organining ruxsati bilan:

vasiylikdagi shaxs nomidan notarial tartibda tasdiqlanishi lozim bo‘lgan bitim (shartnoma)lar tuzishga;

vasiylikdagi shaxsga qarashli bo‘lgan mol-mulkni taqsimlash, bir yildan ortiq bo‘lmagan muddatga garovga qo‘yish yoki ijaraga berishga;

vasiylikdagi shaxs nomidan meros va (yoki) hadya olishdan voz kechishga;

vasiylikdagi shaxsga qarashli turar joyni ayirboshlashga haqlidir.

89. Vasiy yoki homiy, uning eri (xotini) va yaqin qarindoshlari vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxs bilan bitimlar tuzishga, shuningdek vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxs bilan vasiyning yoki homiyning eri (xotini), uning yaqin qarindoshlari o‘rtasidagi sud ishlarini yuritishda vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxsning vakili bo‘lishga haqli emas.

90. Vasiylik va homiylik bo‘yicha majburiyatlar bepul bajariladi.

Vasiy va homiyning o‘z vasiyligi yoki homiyligidagi shaxsning ta’minotiga doir xarajatlarining o‘rni vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxs mablag‘lari hisobidan qoplanadi, bu mablag‘ yetarli bo‘lmagan taqdirda esa, vasiylik va homiylik organlari qonun hujjatlarida belgilangan tartibda uning ta’minoti uchun nafaqa tayinlash maqsadida tegishli organlarga murojaat qiladi.

91. Vasiy yoki homiy o‘zining arizasiga ko‘ra o‘z majburiyatlarini bajarishdan ozod qilinishi mumkin.

Homiy homiylikdagi shaxsning talabiga ko‘ra o‘z majburiyatlarini bajarishdan ozod qilinishi lozim.

Vasiyni yoki homiyni o‘z majburiyatlarini bajarishdan ozod qilish to‘g‘risidagi qaror tuman, shahar hokimi tomonidan vasiylik va homiylik organining iltimosnomasi asosida qabul qilinadi.

Voyaga yetmaganning, muomalaga layoqatsiz yoki muomala layoqati cheklangan fuqaroning vasiysi yoki homiysi o‘z majburiyatlarini bajarishdan ozod qilingan taqdirda, vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxsning istagi inobatga olingan holda unga qonun hujjatlarida belgilangan tartibda boshqa vasiy yoki homiy tayinlanadi yoxud joylashtirishning boshqa shakli belgilanadi.

Sog‘lig‘ining holatiga ko‘ra homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan voyaga yetgan muomalaga layoqatli fuqaroning homiysi o‘z majburiyatlarini bajarishdan ozod qilingan taqdirda, homiylikdagi shaxsning roziligi bilan homiy sifatida boshqa shaxs tayinlanadi.

Vasiy yoki homiy majburiyatlarini bajargan shaxs o‘z majburiyatlarini bajarishdan ozod qilinganligi to‘g‘risida unga ma’lum bo‘lgan kundan e’tiboran uch ish kunidan kechiktirmay vasiylik va homiylik organiga qonun hujjatlarida belgilangan tartibda hisobot taqdim etishi shart.

92. Vasiylik va homiylik organi vasiylar va homiylarning o‘z zimmasiga yuklangan majburiyatlarni bajarishi yuzasidan yiliga kamida ikki marta nazoratni amalga oshiradi, ularga vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxslarni tarbiyalashda, ularning tibbiy kuzatuvini tashkil etishda, ta’lim muassasalariga hamda ishga joylashtirilishida yordam ko‘rsatadi.

93. Vasiylar va homiylarning majburiyatlari bajarilishi yuzasidan nazorat vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxslarning yoxud vasiylarning yoki homiylarning yashash joyidagi vasiylik va homiylik organlari tomonidan amalga oshiriladi.

94. Vasiy yoki homiy o‘z majburiyatlarini bajarmagan yoki lozim darajada bajarmagan yoxud o‘z huquqlarini suiiste’mol qilgan hollarda, ularni o‘z majburiyatlarini bajarishdan chetlashtirish to‘g‘risidagi qaror tuman, shahar hokimi tomonidan vasiylik va homiylik organining iltimosnomasi asosida qabul qilinadi.

Voyaga yetmaganning, muomalaga layoqatsiz yoki muomala layoqati cheklangan fuqaroning vasiysi yoki homiysi o‘z majburiyatlarini bajarishdan chetlashtirilgan taqdirda, vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxsning istagi inobatga olingan holda unga qonun hujjatlarida belgilangan tartibda boshqa vasiy yoki homiy tayinlanadi yoxud joylashtirishning boshqa shakli belgilanadi.

Vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxslar vasiyning yoki homiyning harakatlari (harakatsizligi) yuzasidan tegishli vasiylik va homiylik organiga yoxud sudga shikoyat qilishga haqli.

Vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxslarning hayotiga yoki sog‘lig‘iga bevosita tahdid tug‘ilganligi to‘g‘risida, ularning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari buzilganligi haqida o‘ziga ma’lum bo‘lib qolgan shaxslar bu haqda vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxsning haqiqatda turgan joyidagi vasiylik va homiylik organiga yoki huquqni muhofaza qiluvchi organlarga xabar berishi shart. Bunday ma’lumotlarni olgan vasiylik va homiylik organlari hamda huquqni muhofaza qiluvchi organlar vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxsning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilishga doir zarur choralar ko‘rishi shart.

95. Vasiy yoki homiy o‘z zimmasiga yuklangan majburiyatlardan g‘arazli yoki boshqa past niyatlarda foydalanganda, vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxsni nazoratsiz va zarur yordamsiz qoldirganda, vasiylik va homiylik organlari uni belgilangan tartibda javobgarlikka tortish uchun zarur choralarni ko‘rishi shart.

96. Vasiylik va homiylik organlari vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxsdan g‘ayriqonuniy harakatlar (harakatsizlik) tufayli yetkazilgan mulkiy zararning o‘rnini to‘liq hajmda qoplanishini vasiydan yoki homiydan talab qilishi shart, vasiylik yoki homiylik tugatilganda esa vasiylikdagi yoki homiylikdagi muomalaga layoqatli shaxs talab qilishga haqli.

97. Vasiy yoki homiy tomonidan vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxsning mol-mulkini saqlashga va vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxsning mol-mulkini boshqarishga doir majburiyatlar bajarilmaganda yoki lozim darajada bajarilmaganda (mol-mulkni yaroqsiz holga keltirish, lozim darajada saqlamaslik, mol-mulkni belgilangan maqsad uchun sarflamaslik, vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxs mol-mulkining qiymati pasayishiga sabab bo‘lgan harakatlarni (harakatsizlikni) amalga oshirish va boshqalar) vasiylik va homiylik organi bu haqda dalolatnoma tuzishi hamda vasiyga yoki homiyga vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxsga yetkazilgan mulkiy zararning o‘rnini qoplash to‘g‘risida talabnoma taqdim etishi shart.

98. Vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxslar vasiyning yoki homiyning harakatlari (harakatsizligi) yuzasidan tegishli vasiylik va homiylik organiga yoxud sudga shikoyat qilishga haqli.

99. Vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxslarning hayotiga yoki sog‘lig‘iga bevosita tahdid tug‘ilganligi to‘g‘risida, ularning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari buzilganligi haqida o‘ziga ma’lum bo‘lib qolgan shaxslar bu haqda vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxsning haqiqatda turgan joyidagi vasiylik va homiylik organiga yoki huquqni muhofaza qiluvchi organlarga xabar berishi shart. Bunday ma’lumotlarni olgan vasiylik va homiylik organlari hamda huquqni muhofaza qiluvchi organlar vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxsning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilishga doir zarur choralar ko‘rishi shart.

100. Vasiylik quyidagi hollarda tugatiladi:

vasiylikdagi shaxs vafot etganda;

voyaga yetmagan o‘n to‘rt yoshga to‘lganda;

voyaga yetmagan ota-onasiga qaytarilganda;

vasiylikdagi shaxs farzandlikka olinganda;

fuqaroning muomala layoqati sud tomonidan tiklanganda.

101. Voyaga yetmagan bola o‘n to‘rt yoshga to‘lganligi sababli vasiylik tugatilgach, vasiyning majburiyatlarini bajaruvchi shaxs belgilangan tartibda tayinlanmagan holda voyaga yetmaganning homiysi bo‘lib qoladi.

102. Homiylik quyidagi hollarda tugatiladi:

homiylikdagi shaxs vafot etganda;

homiylikdagi shaxs voyaga yetganda;

homiylikdagi shaxs ota-onasiga qaytarilganda;

homiylikdagi shaxs farzandlikka olinganda;

fuqaroning muomala layoqatini cheklash haqidagi sudning qarori bekor qilinganda;

voyaga yetmagan to‘la muomalaga layoqatli deb e’lon qilinganda (emansipatsiya);

homiylikdagi shaxs nikohga kirganda;

sog‘lig‘ining holatiga ko‘ra homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxsning sog‘lig‘i yaxshilanganda.

SXEMASI

NIZOM

1. Mazkur Nizom O‘zbekiston Respublikasining Oila kodeksiga, “Vasiylik va homiylik to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasining Qonuniga muvofiq vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxslarni, ularning joylashtirilganligi hamda mol-mulkini hisobga olish davlat reyestrini (keyingi o‘rinlarda davlat reyestri deb ataladi) shakllantirish va yuritish tartibini belgilaydi.

Davlat reyestri ushbu Nizomning 1-ilovasiga muvofiq sxema bo‘yicha shakllantiriladi va yuritiladi.

2. Quyidagilar davlat reyestrini shakllantirish va yuritishning asosiy maqsadlari hisoblanadi:

yetim bolalar va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalar, muomalaga layoqatsiz va muomala layoqati cheklangan shaxslar, voyaga yetgan muomalaga layoqatli, sog‘lig‘ining holatiga ko‘ra homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxslar to‘g‘risidagi axborotning yagona elektron bazasini yaratish;

yetim bolalar va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalarni O‘zbekiston Respublikasi hududida yashovchi O‘zbekiston fuqarolari oilalariga tarbiyaga berishga ko‘maklashish;

bolalarni o‘z oilalariga tarbiyaga olish istagini bildirgan fuqarolarga yetim bolalar va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalar haqida to‘liq va ishonchli ma’lumotlar olishi uchun sharoitlar yaratish;

muomalaga layoqatsiz va muomala layoqati cheklangan fuqarolarni, voyaga yetgan muomalaga layoqatli, sog‘lig‘ining holatiga ko‘ra o‘z huquqlarini amalga oshira olmaydigan va o‘z majburiyatlarini bajara olmaydigan fuqarolarni vasiylik yoki homiylikka joylashtirishga ko‘maklashish;

vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxslar mol-mulkining saqlanishini ta’minlash.

3. Davlat reyestrini shakllantirish va yuritishda quyidagi talablarga rioya etilishi zarur:

vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxslar va ularning mol-mulklari hamda vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxslar haqidagi ma’lumotlarni vasiylik va homiylik organlari o‘rtasida almashish imkoniyatini yaratish;

vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxslarni hisobga olish bo‘yicha yagona axborot almashish muhitini yaratish;

vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxslar va ularning mol-mulki hamda ularga vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxslar haqidagi ma’lumotlarning ishonchli va to‘liq bo‘lishini ta’minlash;

ma’lumotlarni qalbakilashtirish, yo‘qotish, buzish va ruxsatsiz foydalanishdan himoyalash.

4. Davlat reyestri vasiylik va homiylik organlaridan tushgan ma’lumotlar asosida elektron hujjat ko‘rinishida mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan shakllantiriladi va yuritiladi.

5. Davlat reyestrini shakllantirish uchun vasiylik va homiylik organlari tomonidan har oy yakuni bo‘yicha navbatdagi oyning o‘ninchi sanasiga qadar vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxslar haqidagi ma’lumotlar mahalliy davlat hokimiyati organlariga taqdim etiladi.

6. Bolani farzandlikka olish, oilaga tarbiyaga olish (patronat), vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxslar (keyingi o‘rinlarda vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxslar deb ataladi) o‘zi haqidagi ma’lumotlarni vasiylik va homiylik organiga taqdim etadi.

7. Davlat reyestri quyidagi ma’lumotlarni o‘z ichiga olishi lozim:

yetim bolalar va ota-onasining qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalar, ota-onalik huquqidan mahrum etilmagan ota-onasi bo‘lgan hamda bolalarning hayoti yoki sog‘lig‘iga bevosita tahdid tug‘dirayotgan yoki ularning ta’minoti, tarbiya va ta’lim olishiga doir talablarga javob bermaydigan sharoitda yashayotgan bolalar haqida;

muomalaga layoqatsiz va muomala layoqati cheklangan fuqarolar haqida;

voyaga yetgan muomalaga layoqatli, sog‘lig‘ining holatiga ko‘ra homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan fuqarolar haqida;

vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxslar haqida.

8. Davlat reyestridagi yetim bolalar va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalar to‘g‘risidagi ma’lumotlar ushbu Nizomning 2-ilovasiga muvofiq jadval shaklida quyidagilarni o‘zi ichiga oladi:

bolaning familiyasi, ismi, otasining ismi;

bolaning tug‘ilgan vaqti va joyi, fuqaroligi, millati;

bolaning shaxsiy belgilari (bo‘yi, vazni, ko‘zining rangi, sochi va boshqalar);

bolaning salomatligi, jismoniy va aqliy rivojlanish holati;

bolaning fe’l-atvori xususiyatlari (kirishuvchan, tortinchoq va h.k.);

bolaning ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lganligining sabablari;

yetim bola va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolaning ota-onasi yoki yolg‘iz onasining familiyasi, ismi, otasining ismi, tug‘ilgan yili, fuqaroligi, millati, sog‘lig‘ining holati (ma’lumotni tasdiqlovchi hujjatlar mavjud bo‘lgan taqdirda), doimiy yashash va (yoki) turar joyi;

bolaning voyaga yetmagan aka-uka, opa-singillarining familiyasi, ismi, otasining ismi, tug‘ilgan vaqti, sog‘lig‘ining holati (ma’lumotni tasdiqlovchi hujjatlar mavjud bo‘lgan taqdirda), turar joyi;

vasiylik va homiylik organiga ma’lum bo‘lgan voyaga yetgan qarindoshlarining familiyasi, ismi, otasining ismi, tug‘ilgan yili, doimiy yashash va (yoki) turar joyi, ushbu qarindoshlar tomonidan bolani o‘z oilasiga tarbiyaga olish rad etilganligini tasdiqlovchi ma’lumotlar;

bolani oilaga tarbiyaga berishning mumkin bo‘lgan shakllari;

vasiylik va homiylik organlari tomonidan O‘zbekiston Respublikasi hududida doimiy yashovchi O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari bo‘lgan oilalarga tarbiyaga berish borasida ko‘rilgan choralar haqidagi ma’lumotlar;

yetim bola va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bola haqidagi ma’lumotlar hisobini yuritish to‘xtatilganligi haqida ma’lumotlar (sababi ko‘rsatilgan holda);

bolaning mol-mulki haqidagi ma’lumotlar:

yer maydoni (yer maydonining manzili, hajmi (kv.m), ko‘chmas mol-mulkka egalik huquqining davlat ro‘yxatidan o‘tkazilganligi haqida ma’lumot, egalik huquqi — sotib olish, hadya, almashtirish, meros va boshqalar;

turar joy (turar joy manzili, maydoni (kv.m), ko‘chmas mol-mulkka egalik huquqining davlat ro‘yxatidan o‘tkazilganligi haqida ma’lumot,egalik huquqi –sotib olish, hadya, almashtirish, meros, xususiylashtirish va boshqalar);

boshqa mol-mulk (mol-mulk manzili, mol-mulk haqida ma’lumot, mol-mulkka egalik huquqining davlat ro‘yxatidan o‘tkazilganligi haqida ma’lumot (egalik huquqi — sotib olish, hadya, almashtirish, meros va boshqalar).

9. Davlat reyestridagi muomalaga layoqatsiz va muomala layoqati cheklangan, voyaga yetgan muomalaga layoqatli, sog‘lig‘ining holatiga ko‘ra vasiylik yoki homiylikdagi shaxslar to‘g‘risidagi ma’lumotlar ushbu Nizomning 3-ilovasiga muvofiq jadval shaklida quyidagilarni o‘z ichiga oladi:

familiyasi, ismi, otasining ismi;

tug‘ilgan vaqti va joyi, fuqaroligi, millati;

fuqaroni muomalaga layoqatsiz yoki muomala layoqati cheklangan deb topish to‘g‘risidagi sud qarori;

muomalaga layoqatsiz va muomala layoqati cheklangan fuqaroga tegishli mol-mulk to‘g‘risidagi ma’lumotlar:

yer maydoni (yer maydonining manzili, hajmi (kv.m), ko‘chmas mol-mulkka egalik huquqini davlat ro‘yxatidan o‘tkazilganligi haqida ma’lumot, egalik huquqi — sotib olish, hadya, almashtirish, meros va boshqalar;

turar joy (turar joy manzili, maydoni (kv.m), ko‘chmas mol-mulkka egalik huquqini davlat ro‘yxatidan o‘tkazilganligi haqida ma’lumot,egalik huquqi — sotib olish, hadya, almashtirish, meros, xususiylashtirish va boshqalar;

boshqa mol-mulk (mol-mulk manzili, mol-mulk haqida ma’lumot, mol-mulkka egalik huquqini davlat ro‘yxatidan o‘tkazilganligi haqida ma’lumot, egalik huquqi — sotib olish, hadya, almashtirish, meros va boshqalar.

10. Vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxs haqidagi ma’lumotlar, agar uning farzandlikka oluvchi, vasiy (homiy) yoki tutingan ota-ona bo‘lishi uchun asoslar bo‘lsa, mazkur shaxsning yozma arizalariga muvofiq davlat reyestriga kiritiladi.

Vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxs haqidagi ma’lumotlarni davlat reyestriga kiritishdan avval, mazkur shaxs o‘zi haqidagi ma’lumotlar ro‘yxati, ma’lumotlarni rasmiylashtirish asoslari va ulardan foydalanish tartibi bilan tanishtiriladi.

Vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxs haqidagi ma’lumotlar ushbu Nizomning 4-ilovasiga muvofiq jadval shaklida quyidagilarni o‘zi ichiga oladi:

familiyasi, ismi, otasining ismi, shaxsini tasdiqlovchi hujjat turi, seriyasi, raqami, berilgan sanasi va bergan organ nomi, fuqaroligi, millati, yashash yoki turar joy manzili, telefon raqami, elektron pochta manzili (mavjud bo‘lgan taqdirda);

shaxsning yashash joyidagi vasiylik va homiylik organi tomonidan berilgan uning yashash sharoiti, farzandlikka oluvchi, vasiy (homiy) yoki tutingan ota-ona bo‘lishi asosliligi to‘g‘risidagi xulosasi (sanasi va raqami);

chet el fuqarosining va chet elda yashovchi O‘zbekiston Respublikasi fuqarosining yashash sharoiti, uning vasiy, homiy yoki farzandlikka oluvchi bo‘lishi asosliligi to‘g‘risidagi u yashaydigan davlatning qonun hujjatlariga asosan berilgan xulosasi (sanasi va raqami), fuqaroligi bo‘lmagan shaxslarning ular doimiy yashayotgan davlatning qonun hujjatlariga muvofiq berilgan xulosasi (sanasi va raqami);

vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxs to‘g‘risidagi ma’lumotlar;

yetim bola va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolani o‘z oilasiga tarbiyaga olish istagini bildirgan shaxs tomonidan tanlangan bola tarbiyalanayotgan muassasaga berilgan yo‘llanma haqidagi ma’lumot (sanasi, bolaning familiyasi, ismi, otasining ismi);

yetim bola, ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolani o‘z oilasiga tarbiyaga olishi yoki tarbiyaga olishini rad etishi to‘g‘risidagi ma’lumotlar, sababi ko‘rsatilgan holda (bolani tarbiyaga olishni rad etgan taqdirda);

bolani o‘z oilasiga tarbiyaga olish isagini bildirgan shaxs to‘g‘risidagi ma’lumotlarni davlat reyestrida hisobini yuritish to‘xtatilganligi to‘g‘risidagi ma’lumot, sabablari ko‘rsatilgan holda.

11. Yetim bola va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bola va vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxs haqidagi ma’lumotlar qonun hujjatlariga muvofiq maxfiy ma’lumotlar hisoblanadi, ushbu Nizomning 14-bandidagi ma’lumotlar bundan mustasno.

12. Yetim bolalar va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalar to‘g‘risida erkin ma’lumotlarni yaratish va fuqarolarni xabardor qilish maqsadida vasiylik va homiylik organlari hamda mahalliy davlat hokimiyati organlari ushbu bolalar to‘g‘risidagi maxfiy ma’lumotlardan foydalanishi mumkin.

Erkin ma’lumotlarni shakllantirish va ulardan foydalanishda yetim bola va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bola, uning ota-onasi va boshqa qarindoshlari haqidagi shaxsiy ma’lumotlarni identifikatsiya qilishga yo‘l qo‘yilmaydi.

13. Yetim bolalar va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalar to‘g‘risidagi maxfiy ma’lumotlardan tijorat maqsadlarida foydalanish taqiqlanadi.

14. Yetim bola va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalar to‘g‘risidagi erkin ma’lumotlar quyidagilarni o‘z ichiga oladi:

jinsi, yoshi, sog‘lig‘i, jismoniy va aqliy rivojlanish holati, fe’l-atvorining xususiyatlari, ota-ona qarovisiz qolganligining sabablari;

ota-onasi to‘g‘risidagi ma’lumot mavjud bo‘lsa, ularning sog‘lig‘ining holati haqidagi ma’lumotlar;

voyaga yetmagan aka-uka, opa-singillarining mavjudligi, ularning yoshi, sog‘lig‘ining holati haqidagi ma’lumotlar;

voyaga yetgan qarindoshlarining mavjudligi, bolani o‘z oilalariga tarbiyaga olishni rad etganliklari to‘g‘risidagi ma’lumotlar;

oilaga joylashtirishning mumkin bo‘lgan shakllari.

15. Davlat reyestrida yetim bolalar va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalar va ularning mol-mulkining hisobini yuritish quyidagi hollarda to‘xtatiladi:

yetim bola va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bola tarbiyalash uchun oilaga (farzandlikka, vasiylikka (homiylikka), oilaga tarbiyaga (patronatga) joylashtirilganda;

ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bola ota-onasiga qaytarilganda;

yetim bola va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bola voyaga yetganda yoki to‘la muomalaga layoqatli deb e’lon qilinganda (emansipatsiya);

yetim bola va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bola vafot etganda.

16. Muomalaga layoqatsiz va muomala layoqati cheklangan fuqarolar, voyaga yetgan muomalaga layoqatli, sog‘lig‘ining holatiga ko‘ra homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan fuqarolar va ularning mol-mulkining hisobini davlat reyestrida yuritish quyidagi hollarda to‘xtatiladi:

muomalaga layoqatsiz va muomala layoqati cheklangan fuqarolar, voyaga yetgan muomalaga layoqatli, sog‘lig‘ining holatiga ko‘ra homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan fuqarolarga nisbatan vasiylik yoki homiylik belgilanganda;

muomalaga layoqatsiz va muomala layoqati cheklangan fuqarolarning muomala layoqati tiklanganda;

sog‘lig‘ining holatiga ko‘ra homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan fuqarolar vasiylik va homiylik organiga o‘zlari haqidagi ma’lumotlarning hisobga olinishini to‘xtatish to‘g‘risida ariza bilan murojaat qilganda;

muomalaga layoqatsiz va muomala layoqati cheklangan fuqarolar, voyaga yetgan muomalaga layoqatli, sog‘lig‘ining holatiga ko‘ra homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxslar vafot etganda.

17. Davlat reyestrida yetim bola va ota qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolani o‘z oilasiga tarbiyaga olish istagini bildirgan shaxs hisobini yuritish quyidagi hollarda to‘xtatiladi:

bola oilaga tarbiyaga (patronatga) olinganda;

bola ota-onasiga qaytarilganda;

yetim bola va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolani o‘z oilasiga tarbiyaga olish istagini bildirgan shaxslar vasiylik va homiylik organiga davlat reyestrida o‘zlari haqidagi ma’lumotlarning hisobga olinishini to‘xtatish to‘g‘risida ariza bilan murojaat qilganda;

yetim bola va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolani o‘z oilasiga tarbiyaga olish istagini bildirgan shaxs vafot etganda.

18. Davlat reyestrida muomalaga layoqatsiz va muomala layoqati cheklangan fuqarolar, voyaga yetgan muomalaga layoqatli, sog‘lig‘ining holatiga ko‘ra homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan fuqarolarga vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxs hisobini yuritish quyidagi hollarda to‘xtatiladi:

vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxslar vasiy yoki homiy etib tayinlanganda;

vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxs vasiylik va homiylik organiga davlat reyestrida o‘zi haqidagi ma’lumotlarning hisobga olinishini to‘xtatish to‘g‘risida ariza bilan murojaat qilganda;

vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxs vafot etganda.

19. Vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxslar vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxslar haqidagi ma’lumotlarni olish uchun ular yashayotgan hududidagi vasiylik va homiylik organiga yoki mahalliy davlat hokimiyati organiga yozma ariza bilan murojaat etadi.

20. Vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxslar vasiylik va homiylik organidan farzandlikka oluvchi, vasiy yoki homiy, tutingan ota-ona bo‘lishga nomzodlar sifatida ro‘yxatdan o‘tganidan so‘ng, shuningdek ular to‘g‘risidagi ma’lumotlar davlat reyestriga kiritilganidan so‘ng, vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxslar haqidagi ma’lumotlarni olishi mumkin.

21. Vasiylik va homiylik organi, mahalliy davlat hokimiyati organiga ariza tushgan kundan boshlab o‘n besh kun muddat mobaynida vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxsga so‘ralgan ma’lumotni yoki asoslangan rad javobini taqdim etadi.

Vasiylik va homiylik organining rad javobida vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan shaxs so‘ragan ma’lumot berilmasligining asoslari, yozma javobning sanasi, shuningdek ushbu javob ustidan shikoyat qilish tartibi ko‘rsatiladi.

22. Ma’lumotlarni taqdim etish sanasi ma’lumotlarni qayd qilish daftarida qayd etiladi.

23. Vasiylik va homiylik organlari, mahalliy davlat hokimiyati organlari vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj shaxslar to‘g‘risidagi ma’lumotlardan faqat xizmat doirasida foydalanishi mumkin.

24. Yetim bola va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolani farzandlikka olish istagini bildirgan O‘zbekiston Respublikasi hududidan tashqarida doimiy yashovchi O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari, chet el fuqarolari, fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar, bolaning anketasida O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari oilasiga tarbiyalashga berish oilasi yoki fuqaroligi va yashash joyidan qat’i nazar, bolaning qarindoshlari oilasiga tarbiyalashga berish bo‘yicha vasiylik va homiylik organlari tomonidan choralar ko‘rilganligi to‘g‘risida ma’lumotlar mavjud bo‘lgan taqdirdagina bola haqidagi ma’lumotlardan foydalanishga haqli.

25. Yetim bola va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolani oilasiga tarbiyaga olish istagini bildirgan shaxslar haqidagi ma’lumotlardan foydalanishga, ularga o‘zgartirishlar va qo‘shimchalar kiritishga faqat mazkur shaxslar to‘g‘risidagi ma’lumotlar davlat reyestriga kiritilgandagina yo‘l qo‘yiladi.

26. Vasiylik va homiylik organlari sud, prokuratura va tergov organlarining rasmiy so‘rovlariga asosan, yetim bolalar va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalar hamda ushbu bolalarni o‘z oilasiga tarbiyaga olish istagini bildirgan shaxslar haqidagi ma’lumotlarni taqdim etishi shart.

27. Agar yetim bola va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolani bir necha shaxs o‘z oilasiga tarbiyaga olish istagini bildirsa, davlat reyestrida oldinroq muddatda ro‘yxatdan o‘tgan shaxs bola haqidagi tegishli ma’lumotni olishda ustunlik huquqiga ega bo‘ladi.

28. Vasiylik va homiylik organlari tomonidan yetim bola va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolani o‘z oilasiga tarbiyaga olish istagini bildirgan fuqarolarga yetim bolalar va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalar uchun mo‘ljallangan muassasalarga yo‘llanma beriladi, davlat reyestri ma’lumotlarida yo‘llanma berilganligi haqida tegishli ma’lumotlar qayd etiladi.

29. Agar davlat reyestrida yetim bola va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolani o‘z oilasiga tarbiyaga olish istagini bildirgan fuqaro tomonidan so‘ralgan bola to‘g‘risida ma’lumot bo‘lmasa, fuqaroning yozma arizasiga ko‘ra so‘ralgan bolani qidirish davom ettiriladi yoki mazkur fuqaro to‘g‘risidagi ma’lumotlar hisobini yuritish to‘xtatiladi.

30. Mazkur Nizom talablari buzilishida aybdor bo‘lgan shaxslar qonun hujjatlarida belgilangan tartibda javobgar bo‘ladilar.

SXEMASI

MA’LUMOTLAR

anketa ma’lumotlari

anketa ma’lumotlari

NIZOM

1. Mazkur Nizom O‘zbekiston Respublikasining Oila kodeksiga, “Vasiylik va homiylik to‘g‘risida”gi Qonuniga muvofiq vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxslarning shaxsiy hujjatlar yig‘majildini yuritish va vasiy yoki homiy tomonidan o‘z majburiyatlarini bajarishi to‘g‘risida hisobot taqdim etish tartibini belgilaydi.

2. Vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxslarning shaxsiy hujjatlar yig‘majildini yuritish, vasiy yoki homiy tomonidan o‘z majburiyatlarini bajarishi to‘g‘risida hisobot taqdim etish quyidagilarni ta’minlash maqsadida amalga oshiriladi:

vasiylikdagi yoki homiylikdagi hamda vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxslarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish;

vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxslarning zarur hujjatlarini tayyorlash va ularni joylashtirish;

vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxslar haqidagi ma’lumotlar bazasini yuritish;

vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan shaxslar to‘g‘risidagi, ularning joylashtirilganligi hamda mol-mulki haqidagi ma’lumotlarni davlat reyestriga kiritish uchun tuman, shahar hokimligiga taqdim etish;

vasiylar va homiylar majburiyatlarining bajarilishini, vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxslarning ta’minoti, ularga tarbiya va ta’lim berish sharoitlarini, shuningdek mol-mulki saqlanishini nazorat qilish.

3. Vasiylik va homiylik organi vasiylik yoki homiylikdagi shaxslarning har biri uchun shaxsiy hujjatlar yig‘majildini shakllantiradi.

4. Vasiylik yoki homiylikdagi voyaga yetmaganlarning shaxsiy hujjatlar yig‘majildida quyidagi hujjatlar saqlanadi:

a) tug‘ilganlik haqida guvohnoma yoki pasport, fuqarolik holati dalolatnomalarini qayd etish organi tomonidan berilgan tug‘ilish to‘g‘risidagi yozuvlar daftaridan ko‘chirma;

b) bolaga vasiylik yoki homiylikning belgilanishi haqidagi tuman, shahar hokimining qarori, vasiylik va homiylik organining vasiy yoki homiyning tayinlanishi haqidagi xulosasi yoki yetim bolalar va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalar uchun mo‘ljallangan muassasalarga berilgan yo‘llanma nusxasi;

v) bolaning ota-ona qaramog‘idan mahrum etilganligini yoki bola tarbiyasida ishtirok etish imkoni yo‘qligini tasdiqlovchi quyidagi hujjatlarning biri:

ota-onani ota-onalik huquqidan mahrum qilish yoki ota-onalik huquqini cheklash, muomalaga layoqatsiz yoki muomala layoqati cheklangan deb topish, bedarak yo‘qolgan yoki vafot etgan deb e’lon qilish to‘g‘risidagi sud qarori;

ota-onaning, yolg‘iz ota yoki onaning o‘limi haqidagi guvohnoma;

bolaning topib olinganligi (tashlab ketilganligi) haqidagi ichki ishlar organi yoki vasiylik va homiylik organlari tomonidan berilgan hujjat;

ota-onaning (yolg‘iz ota yoki onaning) bolaning farzandlikka olinishiga roziligi to‘g‘risida belgilangan tartibda rasmiylashtirilgan arizasi;

ota-onaning jinoyat sodir etilganligi bo‘yicha gumon qilinuvchi va ayblanuvchi shaxs sifatida tergov hibsxonasida yoki ozodlikdan mahrum etish shaklidagi jazoni ijro etish muassasalarida ekanligi haqidagi ma’lumotnoma;

ota-onaning ozodlikdan mahrum etish jazosiga hukm qilinganligi to‘g‘risida sud qaroridan nusxa;

g) tibbiy hujjatlar, shu jumladan vasiylik yoki homiylikdagi shaxsning sog‘lig‘i to‘g‘risida tibbiy-maslahat komissiyasining xulosasi, shuningdek, psixologik-tibbiy-pedagogik komissiyaning xulosasi (imkoniyati cheklangan shaxslar uchun);

d) vasiy yoki homiyning vasiylik yoki homiylikdagi shaxsning mol-mulkini saqlash, foydalanish va ushbu mol-mulkni boshqarish to‘g‘risida vasiylik va homiylik organi rahbari tomonidan tasdiqlangan, ushbu Nizomga 1 va 2-ilovalarga muvofiq shakl bo‘yicha yillik hisobotlari.

5. Muomalaga layoqatsiz yoki muomala layoqati cheklangan fuqarolar, sog‘lig‘ining holatiga ko‘ra homiylikka muhtoj bo‘lgan voyaga yetgan muomalaga layoqatli fuqarolarning shaxsiy hujjatlar yig‘majildida quyidagi hujjatlar bo‘ladi:

a) pasport nusxasi;

b) fuqaroni muomalaga layoqatsiz yoki muomala layoqati cheklangan deb topish to‘g‘risidagi sudning qarori;

v) shaxsga vasiylik yoki homiylikning belgilanishi haqidagi tuman (shahar) hokimining qarori;

g) tibbiy hujjatlar, shu jumladan vasiylik yoki homiylikdagi shaxsning sog‘lig‘i to‘g‘risida tibbiy-maslahat komissiyasining xulosasi;

d) vasiy yoki homiyning vasiylik yoki homiylikdagi shaxsning mol-mulkini saqlash, undan foydalanish va ushbu mol-mulkni boshqarish to‘g‘risida vasiylik va homiylik organi rahbari tomonidan tasdiqlangan, ushbu Nizomga 1 va 2-ilovalarga muvofiq shakl bo‘yicha yillik hisobotlari (muomalaga layoqatsiz fuqarolar uchun).

6. Vasiylik yoki homiylikdagi shaxslarning shaxsiy hujjatlar yig‘majildiga quyidagi hujjatlar mavjud bo‘lgan taqdirda qo‘shimcha ravishda kiritiladi:

a) uy daftaridan ko‘chirma yoki vasiylik yoki homiylikdagi shaxsning turar joyidan oila a’zolari haqidagi ma’lumotnoma;

b) turar joy va boshqa ko‘chmas mulkka egalik huquqini tasdiqlovchi hujjatlar (egalik huquqi davlat ro‘yxatidan o‘tkazilganligi haqida guvohnoma, turar joyni ijaraga berish shartnomasi, orderi);

v) vasiylik yoki homiylikdagi shaxsga tegishli mol-mulkining ro‘yxati va mol-mulkning saqlanishi uchun javobgar shaxslar to‘g‘risidagi ma’lumotlar;

g) vasiylik yoki homiylikdagi shaxsning turmush sharoitlarini tekshiruvdan o‘tkazish dalolatnomasi;

d ) vasiylik yoki homiylikdagi shaxsning nomiga bankda hisob raqamini ochish to‘g‘risidagi shartnoma;

e) aka-uka, opa-singil va boshqa yaqin qarindoshlari va ularning yashash (turar) joylari haqidagi ma’lumotlar;

j) sudning alimentlar undirish to‘g‘risidagi qarori, nafaqa oluvchi vasiylik yoki homiylikdagi shaxsning pensiya guvohnomasi;

z) tibbiy-mehnat ekspert komissiyasining nogironlikni belgilash to‘g‘risidagi qarori, nogironning reabilitatsiya dasturi;

i) vasiylik yoki homiylikdagi shaxsning daromadlarini taqsimlash haqidagi vasiylik va homiylik organining ruxsatnomasi;

k) vasiylik yoki homiylikdagi shaxsning ehtiyojlari uchun pul mablag‘larining sarflanishi to‘g‘risidagi vasiy yoki homiylarning hisoboti va sarf-xarajatlarni tasdiqlovchi hujjatlar;

l) vasiylik yoki homiylikdagi shaxsning manfaati uchun tuzilgan shartnomalar;

m) merosga ega bo‘lish huquqini tasdiqlovchi hujjat;

n) ish (o‘qish) joyidan ma’lumotnoma;

o) vasiy yoki homiy bo‘lish yoki bolani oilaga tarbiyaga olish istagini bildirgan shaxslarning vasiylik yoki homiylikdagi shaxsning tibbiy tashxisidan xabardorligi to‘g‘risida ma’lumotlar;

p) o‘n yoshga to‘lgan vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxsning unga nisbatan vasiy yoki homiy tayinlashga roziligi (arizasi).

7. Vasiylik yoki homiylikdagi shaxsning shaxsiy hujjatlar yig‘majildida hujjatlarning asl nusxalari, qayta berilgan hujjatlar (dublikatlar), hujjatlarning nusxalari, shuningdek qonunda belgilangan tartibda notarial tasdiqlangan hujjatlar kiritiladi.

8. Vasiylik yoki homiylikdagi shaxsga taalluqli bo‘lgan yangi ma’lumotlar aniqlanganda, tegishli hujjatlar shaxsiy hujjatlar yig‘majildiga qo‘shiladi va ma’lumotlarga tegishli o‘zgartirishlar kiritiladi.

9. Vasiylik yoki homiylikdagi shaxslarning shaxsiy hujjatlar yig‘majildlarini yuritish, saqlash va hujjatlarning ro‘yxatini tuzish ishlari vasiylik va homiylik organining mutaxassisi tomonidan amalga oshiriladi.

10. Vasiylik yoki homiylikdagi shaxslarga tegishli, ushbu Nizom 4-bandining “a”, “v” kichik bandida, 6-bandining “b”, “v”, “d”, “m” kichik bandlarida qayd etilgan hujjatlar (mavjud bo‘lgan holda) tuman, shahar hokimining vasiylik yoki homiylikni belgilash to‘g‘risidagi qarori chiqqandan so‘ng uch kun mobaynida vasiy yoki homiyga imzo qo‘ydirgan holda topshiriladi. Vasiylik va homiylik tugatilgandan so‘ng vasiy yoki homiy tomonidan hisobot va tegishli hujjatlar vasiylik va homiylik organiga topshiriladi.

11. Vasiylik yoki homiylikdagi shaxsning turar joyi o‘zgargan taqdirda vasiy yoki homiy tomonidan berilgan ma’lumotlarga ko‘ra mazkur shaxs muqaddam yashagan joyidagi vasiylik va homiylik organi shaxsning shaxsiy hujjatlar yig‘majildlarini uch kun mobaynida yangi turar joyidagi vasiylik va homiylik organiga jo‘natadi. Yangi turar joydagi vasiylik va homiylik organi vasiylik va homiylikdagi shaxsning hujjatlarini qabul qilgandan so‘ng bir kun mobaynida mazkur shaxsni belgilangan tartibda ro‘yxatga olishi shart.

12. Voyaga yetmaganni yetim va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalar uchun mo‘ljallangan muassasadan shu turdagi boshqa muassasaga o‘tkazishda uning shaxsiy hujjatlar yig‘majildi mazkur muassasa rahbariga imzo qo‘ydirilgan holda topshiriladi. Hujjatlarning nusxalari vasiylik va homiylik organida saqlanadi.

13. Voyaga yetmagan yetim va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalar uchun mo‘ljallangan muassasadan vasiylik yoki homiylikka berilganda shaxsiy hujjatlar yig‘majildi bolaning yangi yashash joyidagi vasiylik va homiylik organiga yuboriladi.

14. Voyaga yetmagan yetim va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalar uchun mo‘ljallangan muassasadan chiqarilgandan keyin bolaning shaxsiy hujjatlar yig‘majildi uning yashash joyidagi vasiylik va homiylik organiga yuboriladi.

15. Voyaga yetmagan yetim bolalar va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalar uchun mo‘ljallangan muassasadan chiqarilgandan keyin, shuningdek vasiylik yoki homiylik tugatilganda unga quyidagi hujjatlar topshiriladi:

pasport;

tibbiy ma’lumotnomalar, shu jumladan vasiylik yoki homiylikdagi shaxsning sog‘lig‘ining holati to‘g‘risida tibbiy-maslahat komissiyasining xulosalari, shuningdek psixologik-tibbiy-pedagogik komissiyaning xulosasi (imkoniyati cheklangan shaxslar uchun);

ta’lim muassasasidan ta’lim olganligi haqida ma’lumotnoma;

turar joyi, aka-uka, opa-singil va boshqa yaqin qarindoshlarining mavjudligi haqidagi hujjatlar;

mol-mulkka, pul mablag‘lariga bo‘lgan huquqi, turar joyga egalik huquqi va ulardan foydalanish huquqini tasdiqlovchi hujjatlar;

yetim bolalar va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalar uchun mo‘ljallangan muassasada bo‘lganligi to‘g‘risidagi ma’lumot;

pensiya guvohnomasi (mavjud bo‘lganda).

16. Vasiylik yoki homiylikdagi voyaga yetmagan yetim va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalar uchun mo‘ljallangan muassasaga topshirilganda vasiylik va homiylik organi:

a) shaxsiy hujjatlar yig‘majildidagi hujjatlar ro‘yxatini, shuningdek vasiylik va homiylik organining rahbari hamda yetim va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalar uchun mo‘ljallangan muassasa tomonidan imzolanadigan shaxsiy hujjatlar yig‘majildini topshirish dalolatnomasini tuzadi;

b) shaxsiy hujjatlar yig‘majildida saqlanayotgan hujjatlarni yetim bolalar va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalar uchun mo‘ljallangan muassasa rahbariga ro‘yxat bo‘yicha topshiradi;

v) vasiylik yoki homiylikdagi shaxsni yetim bolalar va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalar uchun mo‘ljallangan muassasaga yuborish hamda shaxsiy hujjatlar yig‘majildini topshirish dalolatnomasini va hujjatlar ro‘yxatini saqlaydi.

17. Vasiy yoki homiy bo‘lish istagini bildirgan hamda vasiylik va homiylik organlari tomonidan hisobga olingan shaxslar tomonidan taqdim etilgan hujjatlar vasiy yoki homiy etib tayinlangandan so‘ng vasiylik yoki homiylikdagi shaxsning shaxsiy hujjatlar yig‘ma jildida saqlanadi.

18. Vasiy va homiy o‘z majburiyatlarining bajarilishi to‘g‘risidagi hisobotni har yili o‘ninchi yanvargacha vasiylik va homiylik organiga taqdim etadi.

19. Vasiy yoki homiyning hisobotida quyidagi ma’lumotlar aks ettiriladi:

vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxsga tegishli bo‘lgan va saqlash uchun topshirilgan mol-mulkning saqlanayotgan joyi va uning holati haqidagi ma’lumotlar;

vasiylik va homiylik organining ruxsati bilan vasiylik yoki homiylikdagi shaxsga tegishli mol-mulkning begonalashtirilishi haqidagi ma’lumotlar (shunday holatlar mavjud bo‘lsa);

mol-mulk, shu jumladan begonalashtirilgan mol-mulk evaziga sotib olingan mol-mulk to‘g‘risidagi ma’lumotlar;

yil davomida vasiylik yoki homiylikdagi shaxs tomonidan olingan daromad to‘g‘risida, daromad manbai, vaqti va miqdori ko‘rsatilgan ma’lumotlar;

olingan daromadlar hisobiga vasiylik yoki homiylikdagi shaxsning ehtiyojlari uchun sarflangan mablag‘lar to‘g‘risidagi ma’lumotlar;

vasiylik va homiylik organining ruxsati bilan vasiylik yoki homiylikdagi shaxsning mol-mulki hisobidan qilingan xarajatlar haqidagi ma’lumotlar;

vasiylikdagi yoki homiylikdagi shaxsni tarbiyalash, unga ta’lim berish, sog‘lig‘ini muhofaza qilish, huquq va manfaatlarini himoya qilish borasida amalga oshirilgan ishlar haqidagi ma’lumotlar.

20. Vasiy yoki homiyning hisoboti vasiylik va homiylik organining rahbari tomonidan tasdiqlangandan keyin vasiylik va homiylik organi hamda fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organi vakili ishtirokida vasiylik yoki homiylikdagi shaxsning mol-mulki ro‘yxatidan yaroqsiz holatga kelgan mol-mulkning nomlari (ular mavjud bo‘lgan hollarda) chiqariladi va ro‘yxatga tegishli o‘zgartirishlar kiritiladi.

21. Vasiylik va homiylik organi vasiylik yoki homiylikdagi shaxslarning shaxsiy hujjatlar yig‘majildini saqlashda undagi ma’lumotlarning maxfiyligini ta’minlaydi.

22. Vasiylik yoki homiylik tugatilishi bilan shaxsiy hujjatlar yig‘majildi vasiylik va homiylik organining arxiviga saqlash uchun topshiriladi.

Vasiylik yoki homiylikdagi shaxslarning shaxsiy hujjatlar yig‘majildi vasiylik va homiylik organining arxivida 75 yil mobaynida saqlanadi.

23. Mazkur Nizom talablarining buzilishida aybdor bo‘lgan shaxslar qonun hujjatlarida belgilangan tartibda javobgar bo‘ladilar.

1. 2-band quyidagi tahrirda bayon etilsin:

“2. Ushbu Nizomga muvofiq ota-onasining qarovisiz qolgan bolalar to‘g‘risidagi ma’lumotlar vasiylik va homiylik organlariga:

ota-onasi vafot etganda yoki sud tomonidan vafot etgan deb e’lon qilinganda;

ota-onasi ota-onalik huquqlaridan mahrum bo‘lganda yoki ularning ota-onalik huquqlari cheklanganda;

ota-onasi sud tomonidan muomalaga layoqatsiz deb e’tirof etilganda;

ota-onasi ikki oydan ortiq kasal bo‘lib, oqibatda ota-onalik huquqini bajara olmaganda;

ota-onasi olti oydan ortiq bo‘lmaganda, bola ular tomonidan olti oydan ortiq muddatga qarindoshlarining yoki boshqa yaqin kishilarining vasiyligida yoki homiyligida va nazoratida qoldirilganda;

ota-ona yashash joyida olti oydan kam muddatga vaqtincha bo‘lmaganda, basharti bola ular tomonidan qarindoshlarining yoki boshqa yaqin kishilarining vasiyligida yoki homiyligida va nazoratida qoldirilgan bo‘lib, agar bu bolaning manfaatlari uchun zarur bo‘lsa;

ota-onasi bolalarni tarbiyalashdan yoki ularning huquq va manfaatlarini himoya qilishdan bosh tortganda;

ota-onasi bolalarini tarbiya muassasalaridan, davolash muassasalaridan, aholini ijtimoiy muhofaza qilish muassasalaridan va shunga o‘xshash muassasalardan olishni rad etganda taqdim etiladi.

Ma’lumotlar, shuningdek ota-onasi noma’lum bo‘lgan yoxud ular sud tomonidan bedarak yo‘qolgan deb e’tirof etilgan, ota-ona tarbiyasida bo‘lishi bolaning manfaatlariga zid bo‘lgan, ularning hayoti va sog‘lig‘iga xavf tug‘dirilgan, bolalar odam savdosi qurboni bo‘lgan hollarda, shuningdek ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan boshqa hollarda ham taqdim etiladi”.

2. 18-banddagi “Vazirlar Mahkamasining 1999-yil 12-apreldagi 171-son qarori bilan tasdiqlangan” so‘zlari “Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadigan” so‘zlari bilan almashtirilsin.

 

Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг

Қарори

Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Уставида эълон қилинган принципларга мувофиқ, жамият барча аъзоларининг қадр-қимматини, тенг ва дахлсиз ҳуқуқларини эътироф этиш инсон эркинликларини таъминлашнинг асоси эканлигини эътиборга олиб, шунингдек болалар алоҳида ғамхўрлик ва ҳимоя ҳуқуқига эга эканлигини эътироф этиб, Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгаши қарор қилади:

1989 йил 20 ноябрда Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеясининг 44-сессияси қабул қилган Бола ҳуқуқлари тўғрисидаги Конвенцияга қўшилинсин.